ناپایداریهای زمین بر اثر زلزله ۳۱ خرداد ماه ۱۳۶۹ منجیل

زلزله 31 خرداد ماه 1369 ( 7/3 = MS = 7/7. M1=) از نظر وسعت و تنوع خرابیها کم نظیر و شاید در سده های اخیر بی نظیر بود. این زلزله موجب وارد آمدن خسارات جانبی و مالی فراوانی گردید. دلیل خرابیها و خسارات جانی و مالی فراوان وارده از زلزله به سرزمین آسیب دیده فقط ساخت و ساز بی رویه و غیر مهندسی سازه ها و ساختمانها نبوده است، بلکه ناپایداریهای زمین بر اثر وقوع زمین لرزه خود یکی ازموجبات اساسی این آسیب ها بوده است. برای هیچ کس قابل انکار نیست که یکی از علل تاخیر در کمک رسانی به مناطق آسیب دیده که عمدتاً در مناطق کوهستانی واقع شده بودند، لغزشها و ریزشهای کوهها و تپه های مجاور راههای مواصلاتی بوده است. و اگر این راهها بدین طریق مسدود نمی گشت، میزان تلفات جانی می توانست در حد بسیار کمتری باشد. علاوه بر اهمیت گشوده بودن راهها پس از وقوع زلزله، به عنوان یکی از شریانهای حیاتی، ایمن و پایدار بودن مناطق مسکونی، تجاری و صنعتی به طور کلی مکانهای زیستی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بدین ترتیب نقش مخاطرات ژئوتکنیکی و ناپایداریهای حاصله از آن روشن می گردد. این ناپایداریها مواردی از قبیل لغزشها، سنگ ریزشها و روانگرایی را در بر می‌گیرد.
بلحاظ اهمیت و گستردگی ناپایداریهای زمین ناشی از زلزله منجیل تحقیقات گسترده ای در این رابطه در زمینه های مختلف انجام شد و بعضا هنوز در حال انجام می‌باشد. در این مقاله مختصراً راجع به برخی تحقیقات انجام شده درباره ناپایداریهای زمین ناشی زلزله 31 خرداد ماه 1369 پرداخته می‌شود. این موارد را می‌توان به دو گروه مشخص بشرح زیر تقسیم نمود:
1- روانگرایی: در منطقه وسیعی از دشت گیلان روانگرایی خسارات فراوانی بر ساختمانها، مزارع و تاسیسات شهری و بین شهری وارد نمود. این پدیده عمدتاً در آستانه و بخشها و روستاهای مجاور آن از جمله رودبنه خرابیهائی را بوجود آورد. بهمین لحاظ تحقیقاتی در رابطه با شناخت گستردگی این پدیده در منطقه و نیز بررسی علل وقوع آن در آستانه اشرفیه انجام گردید که در این مقاله مختصراً درباره نتایج این تحقیقات صحبت خواهد شد.
2- لغزشهای بزرگ: لغزشها و ریزشهای سنگی بوقوع پیوسته بر اثر زلزله 31 خرداد ماه 1369 منجیل از صدها مورد متجاوز بوده است و در نتیجه تحقیق بر روی همه این موارد وقت و نیروی انسانی زیادی را طلب می نمود. بهمین لحاظ کار تحقیق بر روی لغزشهای با اهمیت و بزرگ که ابعادی بیش از یکصد متر داشتند صورت پذیرفت. طی این تحقیق ضمن انجام بازدیدهای محلی متعدد، برداشتهای صحرائی انجام شده و با استفاده از نقشه های توپوگرافی و زمین شناسی و عکسهای هوائی، پلان هر یک از لغزشها بر روی نقشه های توپوگرافی موجود پیاده شد و اطلاعات مورد نیاز برای شناخت هر لغزش تهیه گردید. بدین ترتیب 48 منطقه لغزشی شامل 76 لغزش بزرگ مورد بررسی قرار گرفت. در این مقاله مختصراً راجع به شناسنامه لغزشها و طبقه بندی آنها از نظر نوع لغزش، زاویه شیب و نوع سازند تشکیل دهنده این لغزشها صحبت خواهد شد.