بازنگری در مورد فوقانی ترین ممبر سازند خوش ییلاق با معرفی زون کنودونتی و نظری اجمالی به تحتانی ترین ممبر این سازند
| دسته | چینه شناسی و فسیل شناسی |
|---|---|
| گروه | سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور |
| مکان برگزاری | دوازهمین گردهمائی علوم زمین |
| نویسنده | علیرضا -عاشوری |
| تاريخ برگزاری | ۱۸ بهمن ۱۳۷۲ |
موقعیت چینه شناسی سازند خوش ییلاق و اخیراٌ سازند پادها در ناحیه خوش ییلاق بوسیله محققین متعددی مورد بحث قرار گرفته است. در این زمینه بیشترین اختلاف آراء به بخش قاعده ای سازند خوش ییلاق یعنی ممبر 1 و بالتبع آن سازند پادها مربوط می شود. سن بخش فوقانی سازند خوش ییلاق (فوقانی ترین ممبر)نیز دستخوش تشتت آراء است.
اختلاف نظر در مورد سازند خوش ییلاق علاوه بر موقعیت چینه شناسی، تقسیمات سنگ شناسی این سازند را نیز شامل می شود. مع الوصف گرچه در مورد تعداد ممبرهای این سازند وحدت نظر نیست اما در مورد کنتاکت تحتانی و فوقانی آخرین ممبر آن اتفاق نظر وجود دارد. در هر حال جهت جلوگیری از هر گونه ابهامی در اینجا تقسیمات سنگ شناسی برایس و دیگران 1978 مورد نظر است.
سازند خوش ییلاق از آهک، شیل و ماسه سنگ تشکیل یافته است. به جز واحد ماسه سنگی که دارای فسیل محدود است و ممبرهای 1 و 2 که واجد فسیل کمی است بقیه ممبر ها از نظر فسیل غنی هستند. در ممبرهای 3و 4و 6 براکیپودها فراوان ترین گروه فسیل را تشکیل می دهند. فسیل های مرجانها و تنتاکولیتس ها از نظر فراوانی در مرحله بعدی جای دارند و بالاخره فسیل بریوزوئرها و تریلوبیت ها کم یافت می شوند. از نظر میکرو فسیل : میکرو آلگها، کنودونت ها، فرامینیفرها و پالینومرف حائز اهمیت هستند.
در شکل دو نشان داده شده است که افراد متعددی تاکنون در مورد جایگاه چینه شناسی سازند خوش ییلاق به نحقیق پرداخته اند. این مطالعات طیف وسیعی از فسیلهای ماکرو و میکرو را شامل می شود که ذیلاٌ به اهم آنها اشاره شده است.
مطالعات چینه شناسی خوش ییلاق تا کنون بر اساس آلگهای میکروسکوپی و براکیو پودها (بزرگ نیا 1973). براکیو پودها و کنودونت ها (احمد زاده هروی1975)، براکیو پودها، بریوزوئرها و کنودونت ها (برایس و دیگران 1978)، کنودونت ها و ماهیها (حمدی و ژانویه 1981) کنودونت ها ( 1984 Weddige و عاشوری 1369) و پالینومرف (قویدل 1370) انجام گرفته است. در این میان بیشترین اختلاف آراء به تعیین سن ممبر 1 مربوط است. سن های دونین پایینی (احمد زاده هروی1975 و حمدی و ژانویه 1981)، دونین میانی (بزرگ نیا 1973، برایس و دیگران 1978 و عاشوری 1369) و دونین بالایی (Weddige 1984 و قویدل 1370) تا کنون عنوان شده است.
گرچه بحث اصلی این نوشته در مورد ممبر 6 سازند خوش ییلاق است، ولی مقاله دو سال گذشته قویدل (1370) در این گردهمایی بهانه ای شد تا بار دیگر مروری بر ممبر 1 این سازند بشود. از اینرو در تابستان 71 از آهکهای دربرگیرنده سیل موجود در سازند خوش ییلاق در مقطع تیپ نمونه برداری و کنودونت های حاصل از آن مطالعه شد. نمونه برداری و آماده سازی آنها برای مطالعه با همکاری سه تن از دانشجویان وقت زمین شناسی دانشگاه مشهد (محمد زاده، منظمی و موسوی) صورت گرفته است.
حاصل این مطالعه وجود سه گونه Eognathodus bipennatus و جنس Icriodus است که قبلاٌ نیز بوسیله نویسنده (عاشوری 1369) گزارش شده بود. جنس Eognathodus که مشخص دونین تحتانی تا دونین میانی است تا کنون از آمریکای شمالی، استرالیا و اروپا گزارش شده است. گونه Eognathodus bipennatus مشخص دونین میانی می باشد که تا کنون از اروپا (آلمان، بلژیک و اسپانیا) استرالیا و آمریکای شمالی (کانادا) گزارش شده است.
ممبر 6 و بخصوص قسمت فوقانی آن بخش دیگری از سازند خوش ییلاق است که در مورد سن آن اختلاف آراء زیادی وجود دارد. بزرگ نیا 1973 سن احتمالی فامنین بالایی را مطرح می سازد. برایس و دیگران 1978 سن تورنیزین را برای دو سوم بخش فوقانی این ممبر مد نظر دارند. حمدی و ژانویه 1981 بدون گزارش فسیل،سن کربونیفر و عمدتاٌ ویزئن را برای نیمه فوقانی این ممبر مطرح نموده و همانجا اشاره دارند بر اینکه مطالعات کنودونت های دونین بالایی آنها در مورد این سازند بزودی منتشر می شود. قویدل 1370 با تکیه بر پالینومرف ها سن فامنین را برای ممبر مزبور قائل است.مطالعات قبلی نویسنده (عاشوری 1990، چاپ نشده) و مطالعاتی که اخیراٌ در مورد کنودونت های ممبر 6 سازند خوش ییلاق به عمل آمده است نخستین گزارش کنودونت از این بخش سازند خوش ییلاق می باشد. این ممبر واجد کنودونت های قابل توجهی است. جنسهای Polygnathus و Bispathodus کنودنت های غالب این ممبر هستند که نسبتاٌبه وفور و با تنوع زیادی دیده می شوند. از قسمت فوقانی ممبر، جنسهای Polygnathus و Bispathodus, Scaliognathus, Dollymae, Gnathodus بدست آمده است. جنس Polygnathus در دونین تا کربونیفر پیشین دیده می شود، جنس Bispathodus مشخص دونین پسین تا تورنیزین است. جنس Gnathodus مشخص کربونیفر پیشین است. جنس Dollymae در تورنزین میانی یافت می شود و بالاخره جنس Scaliognathus در تورنیزین پسین دیده می شود.
بخش عمده ممبر 6 دارای سن فامنین پسین است. علاوه بر این حضور گونه Polygnathus delicatus همراه Bispathodus aculeatus aculeatus معرف یک زون کنودونتی در بخش میانی این ممبر می باشد. زیرا دوره زندگی Polygnathus delicatus از زون Striacus تا زون costatus است در حالیکه دوره زندگی Bispathodus aculeatus از اواخر زون costatus پسین شروع می شود. بنابراین بخشی از ممبر که حاوی فسیلهای مزبور است معرف اواخر زون costatus پسین می باشد.
فوقانی ترین بخش ممبر 6 واجد فسیلهای تورنیزین میانی تا بالایی است. از این بخش از ممبر 6، دو زون کنودونتی شناخته شده اند. قبل از بحث در مورد زونهای مزبور لازم است اشاره شود که زونهای کنودونتی تورنیزین در آمریکا و اروپا تفاوتهایی را نشان می دهند. زون Dollymae bouckaerti با حضور گونه ای به همین نام برای تورنیزین میانی اروپا شناخته شده است. فوقانی ترین زون تورنیزین
(anchoralis- latus) در اروپا و امریکا بر هم منطبق می باشند. این زون در اروپا با حضور گونه
Polyghus bischoffiُ به همراه گونه
Scaliognathus anchoralis و در آمریکا با حضور گونه Scaliognathus anchoralis شناخته شده است.
زونهای فوق الذکر در فوقانی ترین بخش ممبر 6 سازند خوش ییلاق با وجود گونه Dollymae buckaerti در زیر و گونه Scaliognathus anchoralis در بالا شناخته شده اند. گونه Scaliognathus anchoralis تا کنون از سطح وسیعی از دنیا از جمله استرالیا، آمریکای شمالی و اروپا (انگلیس، بلژیک، اتریش و اسپانیا) گزارش شده است.
اختلاف نظر در مورد سازند خوش ییلاق علاوه بر موقعیت چینه شناسی، تقسیمات سنگ شناسی این سازند را نیز شامل می شود. مع الوصف گرچه در مورد تعداد ممبرهای این سازند وحدت نظر نیست اما در مورد کنتاکت تحتانی و فوقانی آخرین ممبر آن اتفاق نظر وجود دارد. در هر حال جهت جلوگیری از هر گونه ابهامی در اینجا تقسیمات سنگ شناسی برایس و دیگران 1978 مورد نظر است.
سازند خوش ییلاق از آهک، شیل و ماسه سنگ تشکیل یافته است. به جز واحد ماسه سنگی که دارای فسیل محدود است و ممبرهای 1 و 2 که واجد فسیل کمی است بقیه ممبر ها از نظر فسیل غنی هستند. در ممبرهای 3و 4و 6 براکیپودها فراوان ترین گروه فسیل را تشکیل می دهند. فسیل های مرجانها و تنتاکولیتس ها از نظر فراوانی در مرحله بعدی جای دارند و بالاخره فسیل بریوزوئرها و تریلوبیت ها کم یافت می شوند. از نظر میکرو فسیل : میکرو آلگها، کنودونت ها، فرامینیفرها و پالینومرف حائز اهمیت هستند.
در شکل دو نشان داده شده است که افراد متعددی تاکنون در مورد جایگاه چینه شناسی سازند خوش ییلاق به نحقیق پرداخته اند. این مطالعات طیف وسیعی از فسیلهای ماکرو و میکرو را شامل می شود که ذیلاٌ به اهم آنها اشاره شده است.
مطالعات چینه شناسی خوش ییلاق تا کنون بر اساس آلگهای میکروسکوپی و براکیو پودها (بزرگ نیا 1973). براکیو پودها و کنودونت ها (احمد زاده هروی1975)، براکیو پودها، بریوزوئرها و کنودونت ها (برایس و دیگران 1978)، کنودونت ها و ماهیها (حمدی و ژانویه 1981) کنودونت ها ( 1984 Weddige و عاشوری 1369) و پالینومرف (قویدل 1370) انجام گرفته است. در این میان بیشترین اختلاف آراء به تعیین سن ممبر 1 مربوط است. سن های دونین پایینی (احمد زاده هروی1975 و حمدی و ژانویه 1981)، دونین میانی (بزرگ نیا 1973، برایس و دیگران 1978 و عاشوری 1369) و دونین بالایی (Weddige 1984 و قویدل 1370) تا کنون عنوان شده است.
گرچه بحث اصلی این نوشته در مورد ممبر 6 سازند خوش ییلاق است، ولی مقاله دو سال گذشته قویدل (1370) در این گردهمایی بهانه ای شد تا بار دیگر مروری بر ممبر 1 این سازند بشود. از اینرو در تابستان 71 از آهکهای دربرگیرنده سیل موجود در سازند خوش ییلاق در مقطع تیپ نمونه برداری و کنودونت های حاصل از آن مطالعه شد. نمونه برداری و آماده سازی آنها برای مطالعه با همکاری سه تن از دانشجویان وقت زمین شناسی دانشگاه مشهد (محمد زاده، منظمی و موسوی) صورت گرفته است.
حاصل این مطالعه وجود سه گونه Eognathodus bipennatus و جنس Icriodus است که قبلاٌ نیز بوسیله نویسنده (عاشوری 1369) گزارش شده بود. جنس Eognathodus که مشخص دونین تحتانی تا دونین میانی است تا کنون از آمریکای شمالی، استرالیا و اروپا گزارش شده است. گونه Eognathodus bipennatus مشخص دونین میانی می باشد که تا کنون از اروپا (آلمان، بلژیک و اسپانیا) استرالیا و آمریکای شمالی (کانادا) گزارش شده است.
ممبر 6 و بخصوص قسمت فوقانی آن بخش دیگری از سازند خوش ییلاق است که در مورد سن آن اختلاف آراء زیادی وجود دارد. بزرگ نیا 1973 سن احتمالی فامنین بالایی را مطرح می سازد. برایس و دیگران 1978 سن تورنیزین را برای دو سوم بخش فوقانی این ممبر مد نظر دارند. حمدی و ژانویه 1981 بدون گزارش فسیل،سن کربونیفر و عمدتاٌ ویزئن را برای نیمه فوقانی این ممبر مطرح نموده و همانجا اشاره دارند بر اینکه مطالعات کنودونت های دونین بالایی آنها در مورد این سازند بزودی منتشر می شود. قویدل 1370 با تکیه بر پالینومرف ها سن فامنین را برای ممبر مزبور قائل است.مطالعات قبلی نویسنده (عاشوری 1990، چاپ نشده) و مطالعاتی که اخیراٌ در مورد کنودونت های ممبر 6 سازند خوش ییلاق به عمل آمده است نخستین گزارش کنودونت از این بخش سازند خوش ییلاق می باشد. این ممبر واجد کنودونت های قابل توجهی است. جنسهای Polygnathus و Bispathodus کنودنت های غالب این ممبر هستند که نسبتاٌبه وفور و با تنوع زیادی دیده می شوند. از قسمت فوقانی ممبر، جنسهای Polygnathus و Bispathodus, Scaliognathus, Dollymae, Gnathodus بدست آمده است. جنس Polygnathus در دونین تا کربونیفر پیشین دیده می شود، جنس Bispathodus مشخص دونین پسین تا تورنیزین است. جنس Gnathodus مشخص کربونیفر پیشین است. جنس Dollymae در تورنزین میانی یافت می شود و بالاخره جنس Scaliognathus در تورنیزین پسین دیده می شود.
بخش عمده ممبر 6 دارای سن فامنین پسین است. علاوه بر این حضور گونه Polygnathus delicatus همراه Bispathodus aculeatus aculeatus معرف یک زون کنودونتی در بخش میانی این ممبر می باشد. زیرا دوره زندگی Polygnathus delicatus از زون Striacus تا زون costatus است در حالیکه دوره زندگی Bispathodus aculeatus از اواخر زون costatus پسین شروع می شود. بنابراین بخشی از ممبر که حاوی فسیلهای مزبور است معرف اواخر زون costatus پسین می باشد.
فوقانی ترین بخش ممبر 6 واجد فسیلهای تورنیزین میانی تا بالایی است. از این بخش از ممبر 6، دو زون کنودونتی شناخته شده اند. قبل از بحث در مورد زونهای مزبور لازم است اشاره شود که زونهای کنودونتی تورنیزین در آمریکا و اروپا تفاوتهایی را نشان می دهند. زون Dollymae bouckaerti با حضور گونه ای به همین نام برای تورنیزین میانی اروپا شناخته شده است. فوقانی ترین زون تورنیزین
(anchoralis- latus) در اروپا و امریکا بر هم منطبق می باشند. این زون در اروپا با حضور گونه
Polyghus bischoffiُ به همراه گونه
Scaliognathus anchoralis و در آمریکا با حضور گونه Scaliognathus anchoralis شناخته شده است.
زونهای فوق الذکر در فوقانی ترین بخش ممبر 6 سازند خوش ییلاق با وجود گونه Dollymae buckaerti در زیر و گونه Scaliognathus anchoralis در بالا شناخته شده اند. گونه Scaliognathus anchoralis تا کنون از سطح وسیعی از دنیا از جمله استرالیا، آمریکای شمالی و اروپا (انگلیس، بلژیک، اتریش و اسپانیا) گزارش شده است.