نتایج اولیه مطالعه ناهمسانگردی مغناطیس پذیری در توده گرانیتوییدی شاهکوه (جنوب بیرجند)

نوشته:دکتر داریوش اسماعیلی*  ، فاطمه وکیلی* و دکتر جلیل قلمقاش**

چکیده

اندازه‌گیری ناهمسانگردی مغناطیس پذیری (Anisotropy of Magnetic Suscpetibility) فنی مناسب برای کمی کردن فابریک مغناطیسی یک توده نفوذی با استفاده از مغزه‌هایی استوانه‌ای به قطر 25 میلی‌متر و طول 50 تا 100 میلی‌متر  است. منشأ فابریکهای مغناطیسی در گرانیتها،  سوگیری بلورهای دارای خواص مغناطیسی در ماگما پیش از تبلور کامل آن است. در این مقاله، سعی شده است ضمن تشریح اصول ناهمسانگردی مغناطیس پذیری (AMS) ،  نتایج اولیه مطالعه گرانیت شاهکوه با بهره‌گیری از این روش ارائه گردد. بزرگای حساسیت مغناطیسی به دست آمده برای واحدهای مختلف این توده نفوذی بین m SI 79و SI m 2896است.مشاهدات سنگ‌نگاری و کانی‌نگاری گویای آن است که عامل اصلی این ناهمسانگردی،مگنتیت و سپس  هورنبلند و بیوتیت هستند. براین اساس، توده گرانیتوییدی شاهکوه به گرانیتهای فرومغناطیس تعلق دارد و در زمره گرانیتهای سری مگنتیتIshihara(1977) قرار می‌گیرد. این نتایج با بررسیهای سنگ شناختی پیشین که توده نفوذی شاهکوه را از نوع I  رده بندی کرده ، کاملاً سازگار است. حضور کانی تورمالین در گرانیتهای گرایزنی و میکروگرانیتهای  لوکوکرات، می‌تواند به ایجاد فابریکهای مغناطیسی معکوس منجر شود. مطالعه چنین سنگهایی به دلیل دارا بودن فابریک مغناطیسی معکوس، به بررسیهای دقیق‌تری نیاز دارد.در حالت کلی  برگوارگیهای تقریباً قائم به دست آمده، تعیین کننده موقعیت اولیه نمونه‌ها در دیواره توده نفوذی و خطوارگیهای مغناطیسی قائم، بیانگر صعود ماگماست. براین اساس، نمونه‌های با خطوارگی تقریباً قائم که از گرانودیوریتهای حوالی روستای ده مرغ برداشت شده، احتمالا نشان‌دهنده مجرای تغذیه‌کننده ماگمای سازنده توده گرانیتی شاهکوه می‌باشد.

کلید واژه‌ها: ناهمسانگردی مغناطیس پذیری (AMS)، فابریک مغناطیسی، توده گرانیتی شاهکوه، جنوب بیرجند.

*دانشگاه تهران، دانشکده علوم،گروه زمین شناسی

** سازمان زمین شناسی کشور