بررسی کانی سازی های معادن مس بولاغی و رشت آباد براساس مطالعات سیالات درگیر
بررسی کانی سازی های معادن مس بولاغی و رشت آباد براساس مطالعات سیالات درگیر:
چکیده:
شناخت تیپ کانی سازی کانسارهای مس رشت آباد و مس بولاغی با کمک مطالعات سیالات درگیر در راستای تبیین متالوژی منطقه هشجین در پهنه ساختاری البرز باختری- آذربایجان هدف اصلی این مطالعه بوده است.
معادن یاد شده در شمال زنجان و در داخل مجموعه سنگهای آتشفشانی و آذر آواری ائوسن(هم ارز سازند کرج) قرار دارد که در حال حاضر متروکه میباشد. توفهای سبز ، کریستال توف، لیتیک توف، توف ماسه ای و گدازه های آندریتی و آندرزی بازالتی بیشتر حجم این مجموعه را بخود اختصاص داده اند. توده های نفوذی جوانتر (به کمان اولیگو-میوسن) باترکیب کوارتز مونزو نیتی در منطقه مورد مطالعه دیده میشود که باتوجه به هاله بسیار گسترده گرمابی در اطراف آنها به نظر میرسد که کانی سازی در ارتباط با این توده نفوذی تشکیل شده است.
شکل کانی سازی در هردو محل به صورت رگه ای و رگچه ای بوده و کانیهای اصلی شامل کالکوپیریت در رشت آباد و کالکوپیریت و بورنیت در مس بولاغی میباشد. گانگ اصلی کانی سازی در رشت آباد کوارتز و کلسیت و در مس بولاغی کوارتز میباشد.
در راستای مطالعه سیالات درگیر و با توجه به شواهد سنگ شناسی 4 تیپ مختلف سیال درگیر در منطقه به صورت زیرشناسی شد: I- با شوری متوسط و غنی از مایع II- نسبتاً غنی از گاز با چگالی پایین III- غنی از املاح - IV شور با چگالی کم
از136 سیال درگیر مطالعه شده در دو محل ، 86 مورد متعلق به تیپ ا،8 مورد متعلق به تیپ ااا و 12مورد متعلق به تیپ7 میباشند نکته بسیار جالب توجه در سیالات درگیر معدن مس بولاغی وجود سیالات درگیر با ابعاد140 و 80 میکرون در این محل بوده است. میانگین درازای سیالات درگیر معدن مس بولاغی μm 4/34 است . مهمترین فازهای دختر دیده شده در سیالات درگیر این دو محل به ترتیب هالیت، سیلویت، انیدریت و کانی اوپاک بوده است.
برپایه بررسیهای دماسنجی ، محدوده حرارتی همگون شدن سیالات درگیر در معدن مس بولاغی میان162تاC ْ434 و درمعدن رشت آباد بین272 تاC ْ485 بوده است. سقف حرارتی بالا در معدن رشت آباد نشانگر نزدیک بودن محل این کانی سازی به مرکز حرارتی کانی سازی در منطقه است که شواهد صحرایی نیز این نکته را تأیید میکند(تشدید دگرسانیها). برپایه این مطالعات میتوان حداقل سه فاز اصلی کانی سازیز در منطقه تشخیص داد. کانی سازی اصلی مس (فاز سوم کانی سازی)در معدن مس بولاغی در بین حرارتهای 300تاC ْ330 و در معدن رشت آباد بین حرارتهای 280 تاCْ340 صورت گرفته است. فاز دیگری از کانی سازی مس(فاز دوم کانی سازی) که بصورت صفحه ضعیف تری همراه با کانی سازی هماتیت اولیه، صورت گرفته ، در مس بولاغی با محدوده حرارتی360تاC ْ390 و در رشت آباد با محدوده حرارتی 400 تاC ْ430 مشخص میشود. مطالعات مقاطع صیقلی وجود احتمالی سه نسل از کانی سازی کالکوپیریت در منطقه را تأیید میکند.
نسل دیگر کانی سازی (فاز اول کانی سازی) که حرارت بالایی را نیز در خود نشان میدهد در 450تاC ْ490 صورت گرفته که به گمان کالکوپیریتهای ریز و پراکنده در متن کانی سازی میتواند متعلق به همین فاز باشد. ممکن است آثار کانی سازی طلا در منطقه که هنوز مورد بررسی است، متعلق به همین فاز گرم باشد. براساس این شواهد میتوان گفت که این کانی سازیها از دو نوع بوده و اثاری از کانی سازی تیپ هیپوترمال نیز در منطقه دیده میشود.
شواهد بدست آمده از انجماد سیالات درگیر نشان میدهد که حداکثر شوری سیالات درگیر معدن مس بولاغی 14% وزنی معادل نمک طعام و در معدن رشت آباد حدود19% وزنی معادل نمک طعام است. شوری سیال اصلی کانی سازی کننده مس در منطقه بین8 تا 13% وزنی معادل نمک طعام بوده است. شوری فاز داغ (450 تاCْ490) کانی سازی کننده در منطقه نیز بین 17 تا 19% وزنی معادل نمک طعام میباشد. این فاز کانی سازی بایستی در مطالعات بعدی به دلیل اهمیت خاص آن در کانی سازی احتمالی مس پورفیری و طلا در منطقه مورد تجربه بیشتری قرار گیرد.