سنگ­نگاری و زمین‌شیمی کانسنگ­های بازماندی بوکت، شمال خاور عجب­شیر، استان آذربایجان ­شرقی، ایران

هادی خلیل­زاده¹، علی اصغر کلاگری^2*،  علی عابدینی³ و حسین رحیم‎پور بناب¹

چکیده

افق بازماندی بوکت، در 15 کیلومتری شمال خاور عجب­شیر در استان آذربایجان­شرقی واقع است. این افق به شکل عدسی­های چینه­سان در طول مرز بین سنگ­های کربناتی سازند روته (پرمین میانی- بالایی) و الیکا (تریاس) توسعه یافته­ است. کانسنگ­های درون این افق بافت­های پلیتومرفیک، ریزدانه، میکروائوییدی، شبه‌پورفیری، ائوییدی، پیزوییدی، شبه‌برشی­ و گرهکی نشان می­دهند. براساس داده­های زمین‌شیمیایی، کانسنگ­های این افق به 5 نوع، 1) لاتریت فریتی، 2) لاتریت بوکسیتی، 3) لاتریت کائولینیتی، 4) کائولینیت فریتی و 5) لاتریت تفکیک شدند. مقایسه الگوی توزیع عناصر در یک نیمرخ انتخابی دلالت بر نقش مؤثر Al و Ti در توزیع و تمرکز Zr، Ga، Nb، Th، V و HREEs در کانسنگ­ها دارد. تلفیق داده­های حاصل از مطالعات سنگ‌نگاری و زمین‌شیمیایی نشان می­دهد که کانسنگ­ها منشأ برجازاد دارند. افزون بر این، عواملی مانند تغییرات شیمی محلول­های درگیر در هوازدگی، تثبیت در فازهای نوریخت (نئومورف)، حضور در فازهای کانیایی مقاوم، ناهمگنی سنگ آغازین(پروتولیت)، اختلاف در میزان شدت هوازدگی، و فرایندهای جذب سطحی همراه با زهکشی ضعیف، دیاژنز، فشارهای دینامیکی و نوسان سطح سفره آب­های زیرزمینی نقش مهمی در توزیع عناصر و توسعه کانسنگ­ها در این افق داشته­اند. بارزترین ویژگی زمین‌شیمیایی کانسنگ­ها (به‌استثنای لاتریت کائولینیتی) تحرک بیشتر LREEs نسبت به HREEs در طی فرایندهای هوازدگی است. این رفتار غیر عادی در این افق، می­تواند با عواملی مانند اختلاف در پایداری کانی­های اولیه حامل REEs، تغییر pH ( از7/6 تا 8/7) محلول­های هوازده کننده و  درجه متوسط تکاملی نیمرخ مرتبط باشد.

کلیدواژه­ها: عجب‎شیر، بوکت، لاتریت، توزیع عناصر، افق بازماندی.

¹دانشکده زمین‌شناسی، پردیس علوم، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

²گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران. 

³گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.  

تاریخ دریافت: 01/ 04/ 1389

تاریخ پذیرش: 30/ 11/ 1389

^*نویسنده مسئول: علی اصغر کلاگری؛ calagari@tabrizu.ac.ir E-mail: