بررسی توالی پوسته ای درونی افیولیتی قره قلی- باغ جر، شمال خاوری سبزوار
بررسی توالی پوستهای درونی افیولیتی قرهقلی- باغجر، شمال خاوری سبزوار
مرتضی خلعتبری جعفری 1* ، مجتبی میرزایی 2 و محمدرضا جاننثاری3
چکیده
توالی پوستهای درونی (پلوتونیک) رخنمون یافته در محدوده شمال قرهقلی- باغجر جزیی از افیولیت سبزوار است که در کناره شمالی خرده‌قاره ایران مرکزی برونزد دارد. این توالی دربردارنده الیوینگابرو و پیروکسنگابرو با ویژگی‌های کومولیتی، گابرو تودهای، گابرو فولیه و کمپلکس دایکهای ورقهای دیابازی است که توسط نفوذی‌های (اینتروژنهای) ورلیتی، تودههای کوچک، دایکها و رگههای پگماتیتگابرو و پلاژیوگرانیت قطع شدهاند. این توالی قابل مقایسه با بخشهای بالایی گابروها در کمپلکسهای افیولیتی شناخته شده هستند. این سنگها قطعه و برش(اسلایس) بزرگ زمین‌ساختی را تشکیل داده که روی پریدوتیتهای سرپانتینیتی رانده شده و یا اینکه بهصورت زمین‌ساختی در زیر آنها قرار گرفتهاند. گابروهای کومولیتی بهصورت تدریجی به گابروهای ایزوتروپ تبدیل شدهاند و این گابروها نیز بهصورت عادی به کمپلکس دایکهای ورقهای دیابازی تغییـــر یافتهاند. اندازه‌گیـــــریهای ساختـــــــاری از لایهبندی ماگمایی و آزیموت دایکهای دیابازی ورقهای، نفوذی‌های ورلیتی پگماتیت گابرو و پلاژیوگرانیت نشان از راستای خاوری- باختری در شمال قرهقلی و راستای شمالی- جنوبی در جنوب باختری سلیمانیه دارد که معرف تشکیل پوسته اقیانوسی در پهنههای خردشدگی اقیانوسی است. مطالعات میکروسکوپی نشان میدهد که بافتهای مزوکومولا و هتراد کومولا فراوان بوده‌اند که معرف حجرههای ماگمایی با سیستم باز در محیطهای فرافرورانش هستند. روند تبلور کانیها در گابروها بهصورت الیوین- پلاژیوکلاز-کلینوپیروکسن± ارتوپیروکسن-آمفیبول شبیه (موربها) و یا الیوین- کلینوپیروکسن± ارتوپیروکسن-پلاژیوکلاز-آمفیبول (شیبه کمان) است. بافتهای میکروسکوپی مزوکومولا و هترادکومولا چیره هستند که معرف حجرههای ماگمایی باز در پهنههای فرافرورانش است. بررسی تجزیه‌های شیمیایی نشان از گوناگونی ترکیبی نمونهها دارد، به گونه‌ای که نمودارهای عنکبوتی دارای تهی‌شدگی از Nb و غنی شدگی از LREE هستند. ویژگی‌های تیتان پایین، قرار‌گیری در حوضههای کومولیتی و غیرکومولیتی مرتبط با کمانها، جایگاه زمین‌ساختی- ماگمایی (تکتونوماگماتیک) جزایر کمانی تا مورب، همگی نشان از منشأ فرافرورانش این سنگها در طی دوره کرتاسه بالایی دارد.
کلیدواژهها: گابرو، کومولا، مزوکومولا، هترادکومولا، مورب، فرافرورانش
1 استادیار، پژوهشکده علوم‌زمین، سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران
2 کارشناسی ارشد، پژوهشکده علوم‌زمین، سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران
3 دکترا، سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران
* نویسنده مسئول: مرتضی خلعتبری جعفری؛ E-mail: khalat1965live.com
تاریخ دریافت: 23/09/1389
تاریخ پذیرش: 16/03/1390