ژئوشیمی و پتروژنز آلکالی بازالتهای کواترنری گندم بریان، شمال شهداد، استان کرمان
ژئوشیمی و پتروژنز آلکالی بازالتهای کواترنری گندم بریان، شمال شهداد، استان کرمان
داود رئیسی1*، سارا درگاهی2، سید حسامالدین معینزاده2، محسن آروین3 و بهرام بهرامبیگی1
چکیده
منطقه گندم بریان به مساحت حدود 480 کیلومتر مربع از دید ریخت‌شناسی نوعی سرتخت پوشیده از روانههای گدازه‌ای بازالتی تیرهرنگ است که در بخش جنوبی کویر لوت قرار دارد. کانی‌های اصلی گدازه‌ها شامل درشت‌بلورهای الیوین و کلینوپیروکسن همراه با میکرولیت‌های پلاژیوکلاز هستند و بافت کلی آنها میکرولیتی پورفیری تا گلومروپورفیری همراه با زمینه اینترسرتال تا اینترگرانولار است. قرارگیری مخروط‌های آتشفشانی در راستای خط اثر گسل نایبند نشان از تأثیر حرکات گسل در ایجاد ماگمای بازالتی گندم بریان دارد. ارتباط ژنتیکی جریان‌های گدازه‌ای با شکستگیهای ژرف پوسته‌ای ناشی از عملکرد گسل نایبند، حضور بیگانه‌سنگ‌های (زنولیت‌های) گوشته‌ای و طبیعت آلکالن بازالت‌ها روی هم رفته نشاندهنده بالاآمدگی ماگما از ژرفای زیاد هستند. با توجه به تجزیههای شیمیایی و وجود نفلین در ترکیب نورم، جریان‌های گدازه‌ای بازالت گندم بریان در گروه بازانیت- تفریت قرار می‌گیرند. بررسی‌های انجام‌شده نشاندهنده آن است که آلکالی‌بازالت‌های گندم بریان در یک محیط کششی درون صفحهای تشکیل شدهاند. نسبت پایین Ce/Nb، Th/Nb، U/Nb و Ba/Nb و مقادیر بالای Zr با میانگین ppm 81/234 نشاندهنده وجود یک خاستگاه گوشته‌ای تهینشده سستکرهای برای جریان‌های گدازه‌ای بازالتی گندم بریان است. غنی‌شدگی و تهی‌شدگی آنها به‌ترتیب در عناصر خاکی کمیاب سبک و سنگین نشانگر حضور گارنت در سنگ منشأ است.
کلیدواژهها: کویر لوت،گسل نایبند، بیگانه‌سنگ‌های گوشته‌ای، عناصر خاکی کمیاب، سنگ منشأ.
4کارشناسی ارشد، بخش زمینشناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.
2 استادیار، بخش زمینشناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.
3 استاد، بخش زمینشناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.
*نویسنده مسئول: داود رئیسی؛ E-mail: d.raeisi@ut.ac.ir
تاریخ دریافت: 24/ 03/ 1390
تاریخ پذیرش: 30/ 07/ 1390