بررسی برخی ویژگی‌های فیزیکوشیمیایی و کانیشناسی ذخایر سپیولیت شمال خاور ایران
بررسی برخی ویژگی‌های فیزیکوشیمیایی و کانیشناسی ذخایر سپیولیت شمال خاور ایران
سعید حجتی1* و حسین خادمی2
تاریخ دریافت: 13/07/1390 تاریخ پذیرش: 23/01/1391
چکیده
تا به حال گزارشی در رابطه با شناسایی و مطالعه ویژگی‌های فیزیکوشیمیایی ذخایر سپیولیت در کشور منتشر نشده است. بنابراین این مطالعه با هدف شناسایی و بررسی برخی ویژگی‌های فیزیکوشیمیایی و کانیشناسی ذخایر سپیولیت الیاتو در شمال خاور ایران انجام شد. به این منظور 10 نمونه سپیولیت که از نقاط مختلف معدن الیاتو به صورت تصادفی گرد‌آوری شده بود برای انجام مطالعات ژئوشیمیایی و کانیشناسی شامل مطالعات سطح ویژه، ظرفیت تبادل کاتیونی، پراش پرتو ایکس، مطالعات میکروسکوپ الکترونی عبوری و روبشی، فلورسانس پرتو ایکس، تجزیه حرارتی و طیفسنجی فروسرخ بررسی شدند. نتایج حاصل از مطالعه پراش نگاشتهای پرتو ایکس در ذخایر مورد مطالعه حضور کانی سـپیولیت را به عنوان فاز اصلی (70 تا 80 درصد) همراه با مقـــــــادیر کم کانیهای کـــــــوارتز (20- 10 درصد) و دولومیت (10- 5 درصد) اثبات کرد. مشاهدات میکروسکوپ الکترونی عبوری و روبشی نیز وجود رشتههای طویل و درهم تابیده کانی سپیولیت را در این ذخایر تأیید کرد که نشان از تشکیل درجای این کانی از محلولهای غنی از منیزیم و/یا پس از ته‌نشست دولومیت در آنها دارد. همچنین بر پایه تجزیه عنصری ذخایر مورد مطالعه، فـــــرمول ساختمــــانی پیشنهـــــادی برای این کانی عبــــارت است از: (Si1197 Al0.03)(Mg7.20 Al0.11 Fe0.15)O30(OH)4(OH2)4 . 8H2O که نشان‌دهنده جانشینی کم آلومینیم به جای سیلیسیم و منیزیم به ترتیب در لایه‌های تتراهدرال و اکتاهدرال کانی و وجود بار لایه‌ای به نسبت کم در کانی است. همچنین نتایج این مطالعه نشان داد که در منحنی حرارتی ذخایر سپیولیت مورد مطالعه 4 پیک گرماگیر به ترتیب در 134، 336، 546 و 818 درجه سانتی‌گراد دیده می‌شوند که به ترتیب با 69/8، 31/3، 65/2 و 19/10 درصد کاهش وزن در ساختمان کانی همراه است و بیشتر به دلیل حذف تدریجی آب از ساختمان کانی در منحنی حرارتی کانی ظاهر می‌شوند. همچنین مقایسه سطح ویژه کانی با نمونه مشابه اسپانیایی، استفاده از آن را برای کاربردهای صنعتی تأیید می‌کند.
کلیدواژهها: سپیولیت، منیزیم، کانیشناسی، تجزیه حرارتی، بار لایه‌ای، تجزیه عنصری
1 استادیار، گروه خاک‌شناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
2 استاد، گروه خاک‌شناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران
*نویسنده مسئول: سعید حجتی؛ E-mail:s.hojati@scu.ac.ir