ریخت‌زمین‌ساخت، هندسه و سازوکار جوان پهنه گسلی صوفیان- شبستر، آذربایجان (ایران)
ریخت‌زمین‌ساخت، هندسه و سازوکار جوان پهنه گسلی صوفیان- شبستر، آذربایجان (ایران)
اصغر قهرمانی زکریا 1*، حمید نظری 2 و محسن پورکرمانی3
تاریخ دریافت: 30/08/1389 تاریخ پذیرش: 09/07/1391
چکیده
پژوهش پیش رو با هدف بررسی‌های ریخت‌زمین‌ساختی در پهنه گسلی صوفیان - شبستر در پهنه البرز باختری - آذربایجان (شمال باختری ایران) به انجام رسیده است. این پهنه گسلی، در دامنه جنوبی بلندی‌های میشو، واحدهای زمین‌شناختی نئوژن و کواترنری را بریده است. بر پایه مطالعه داده‌های حاصل از تلفیق داده رقومی توپوگرافی با مقیاس۲۵۰۰۰/۱، عکس‌های هوایی در مقیاس ۲۰۰۰۰/۱، تصاویر ماهواره‌ای لندست با دقت مکانی۳۰ متر و اندازه‌گیری‌های میدانی، بیشینه جابه‌جایی افقی و شاقولی تجمعی در طول پهنه گسلی صوفیان- شبستر به‌ترتیب ۲۰۰±۲۵۰۰ متر (در رودخانه مشنق) و۴±۶۶ متر (در مخروط‌افکنه خاور روستای بنیس) برآورد شد. کمینه جابه‌جایی افقی و شاقولی تجمعی (در بخش باختری پهنه گسلی) به ترتیب ۵/۰± ۹ متر (در آبراهه جابه‌جا شده در شمال شرفخانه) و۴± ۶ متر (در آبراهه شمال کوزه‌کنان) دیده شد. میزان جابه‌جایی افقی و شاقولی به‌ترتیب ۲۰± ۱۳۵ مترو ۴±۱۹ متر (در رودخانه شمال باختری کوزه‌کنان)، امکان محاسبه زاویه ریک صفحه گسل را با استفاده از محاسبات هندسی در بخش باختری این پهنه گسلی فراهم می‌آورد. بر پایه این محاسبه، زاویه افت لغزش روی صفحه بخش گسلی شبستر برابر با ۴±۱۱ درجه به سوی باختر است. بر پایه زاویه ریک محاسبه‌شده برای صفحه گسل و شواهد ریخت‌زمین‌ساختی پهنه گسل، پهنه گسلی صوفیان- شبستر دارای راستای N81E با زاویه ریک ۴ تا ۱۱ درجه به سوی باختر و سازوکار امتدادلغز راست‌گرد به همراه مؤلفه‌ای فشاری با شیب به سوی شمال معرفی شده است. از این رو، پهنه گسلی صوفیان- شبستر (شامل پاره‌گسل‌های صوفیان، شبستر، F1، شرفخانه (F2) و (F3) از دیدگاه نوزمین‌ساخت، پهنه‌ای جنبا به‌شمار می‌آید.
کلیدواژه‌ها: ریخت‌زمین‌ساخت، پهنه گسلی جنبا، پهنه گسلی صوفیان - شبستر، آذربایجان، البرز باختری، ایران
1دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده علوم پایه، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
2استادیار، پ‍ژوهشکده علوم‌زمین، سازمان زمین‌شناسی کشور، تهران، ایران
3استاد، دانشکده علوم پایه، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، تهران، ایران
*نویسنده مسئول: اصغر قهرمانی زکریا ؛ E-mail: asghar.zakaria@gmail.com