بررسی زمین شناسی، کانی شناسی و ژئوشیمی افق بوکسیتی- لاتریتی محور دیلمان- ‏اشکورات در البرز مرکزی

بررسی زمین­شناسی، کانی­شناسی و ژئوشیمی افق بوکسیتی- لاتریتی محور دیلمان- اشکورات در البرز مرکزی

محمدرضا امیدوار اشکلک^1*، احمد خاکزاد²، نیما نظافتی³، میر علی‌اصغر مختاری⁴، بهروز برنا⁵ و سرمد روزبه کارگر⁵

تاریخ دریافت:  23/ 12/ 1390              تاریخ پذیرش: 04/ 04/ 1391

چکیده

منطقه مورد مطالعه در بخش باختری پهنه البرز مرکزی قرار گرفته و دربرگیرنده افق‌ بوکسیتی- لاتریتی در مرز سازندهای الیکا و شمشک است. افق‌ یادشده به تریاس میانی تعلق دارد. افق‌ بوکسیتی- لاتریتی در 4 محور زردکوه- لریته، شگل- سنگرود، عباسک- هیر و عرشه‌کوه- ذکابر با روند خاوری- باختری رخنمون یافته است. مقطع عرضی کامل افق‌ بوکسیتی- لاتریتی از 3 بخش پایینی به‎رنگ خاکستری تیره و پیزول‌دار، میانی با ماهیت لاتریتی و به‎رنگ سرخ آجری و بالایی به‎رنگ خاکستری روشن تشکیل شده است. هر چند که در برخی نقاط، تنها بخش‌هایی از افق رخنمون دارد. از دید کانی‌شناسی، کائولینیت و کوارتز، کانی‌های اصلی سازنده افق بوکسیتی- لاتریتی است و کانی‌های دیاسپور، بوهمیت، آناتاز، هماتیت و گوتیت در رده بعدی قرار دارند. بخش‌های خاکستری‌رنگ، دارای عیارهای بالای Al₂O₃ و پایین Fe₂O₃ هستند در حالی که در بخش میانی، Fe₂O₃ عیار  بالایی دارد و عیار Al₂O₃ کاهش نشان می‌دهد. میانگین عیار Al₂O₃، Fe₂O₃، SiO₂ و TiO₂ در کل نمونه‌های برداشته شده به‌ترتیب 35، 14، 35 و 5 درصد است. بیشترین عیار به‌دست آمده برای Al₂O₃ در 4 محور یادشده به‌ترتیب 51، 61، 48 و 48 درصد بوده است. در افق‌­های بوکسیتی- لاتریتی، همبستگی منفی مشخص میان Al₂O₃ و Fe₂O₃، همبستگی مثبت میان Al₂O₃ و TiO₂ و همبستگی منفی مشخصی میان Fe₂O₃ و SiO₂ و همچنین میان Fe₂O₃ و TiO₂ وجود دارد. نتایج مطالعات آزمایشگاهی نشان می‌دهد که بهترین محور افق بوکسیتی- لاتریتی از دید میانگین عیار اکسیدهای اصلی در منطقه مورد مطالعه‌، محور عباسک- هیر است.

کلیدواژه­ها: بوکسیت- لاتریت‌، دیلمان، اشکورات، البرز مرکزی، سازند الیکا، سازند شمشک.

¹کارشناسی ارشد، گروه زمین‌شناسی‌، دانشکده علوم، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات؛ گروه اکتشاف‌، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران.

²دانشیار، گروه زمین‌شناسی‌، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران. ‌

³استادیار، گروه زمین‌شناسی‌، دانشکده علوم، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

⁴استادیار، گروه زمین­شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.

⁵کارشناسی، گروه اکتشاف‌، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران.

^*نویسنده مسئول: محمدرضا امیدوار اشکلک؛ E-mail: mohammadrezaomidvar@gmail.com