پژوهشی در سیالات درگیر (Fluid Inclusion) در نهشته مس- مولیبدن پورفیری سونگون (باختر اهر- آذربایجان خاوری)

پژوهشی در سیالات درگیر (Fluid Inclusion) در نهشته مس- مولیبدن پورفیری سونگون (باختر اهر- آذربایجان خاوری)
   خلاصه مطلب:
   در کانسار سم سونگون، تنها در بخش شمالی روستای سونگون سنگ های ماگماتیک تحت تأثیر دگر سانی و کانی زایی گسترده قرار گرفته اند. جای گزینی توده های نفوذی و نیمه ژرف در چندین مرحله انجام شده و تنها یک توده نفوذی نیمه ژرف مسئول کانی سازی و دگر سانی است. این توده در شمال روستای سونگون قرار گرفته و ترکیب سنگ شناسی گرانیت تا بیوتیت گرانودیوریت دارد، روند ماگمای سنگ های نفوذی این منطقه در قلمرو کالک آلکالن است و ویژگی (I) تیپ گرانیت را دارد و ازنظر ویژگی های ژئوتکنیکی در قوس قاره ای (Continatal Arc) جایگزین شده اند، براساس داده ها و مطالعات صحرایی، سن جایگزینی توده های نفوذی این منطقه بعد از ائوسن و همزمان با فاز کوه زایی پیرنه ای است. دگرسانی از تیپ پیشرفته بود و زون های دگرسان شده پتاسیک، فیلیک، آرژیلیک، و پروپیلیتیک پدیده آورده است. بیوتیت و فلدسپات پتاسیک ثانویه شاخص دگرسانی زون داخلی (پتاسیک) سریسیت و سیلیس در زون، فیلیک کائولینیت در زون آرژیلیک، و کلریت و اپیدوت در زون پر.پیلیک است.
   کانی زایی پیپوژن در این منطقه به اشکال پراکنده (Dissemination) شبکه ای (Stockwork) و رگه ای (Veintype) ظاهر شده است. کانیهای فلزی معمولاً ‌رد بخش های داخلی به وجود آمده اند که در زون پتاسیک توسط کالکوپیریت پراکنده، در زون فیلیک به فرم رگه ای، و در زون آرژیلیک کمتر به فرم انتشاری وجود دارد، ارتباط معکوسی میان گسترش و توسعه کالکوپیریت و مولیبنیت در مقادیر نسبتاً‌ بالای این دو کانی وجود دارد. این نسبت به میان کالکوپیریت و پیریت نیز مشاهده می‌شود.
   کانی سازی در این منطقه طی دو مرحله اتفاق افتاده و تفکیک آن به دو کمکم نتایج مطالعه سیالات در گیر (Fluid Inclusions) نشان داده شده است. در این شیوه مطالعه کانی سازی به وسیله پارامترهای فیزیکو- شیمیایی مانند درجه حرارت، فشار، PH، و دخالت آبهای جوی به سیستم کنترل می‌شود.
   مرحله آغازین کانی سازی با پاراژنز کالکوپیریت، مولیبدنیت، ایلمینت، تترائیدریت، تنانتیت، پیریت، و یا دگرسانی های پتاسیک و پیروپیلیتیک در درجه حرارت های 450-350 درجه سانتیگراد، و در بعضی مواقع حتی بیش از 500 درجه سانتیگراد اتفاق افتاده است. دومین مرحله کانی سازی با پاراژنز های کالکوپیریت، مولیبدینیت، و پیریت، بورنیت، کالکوسیت، روتیل، سرب و روی، طلا و یا دگر سانی های فیلیک و آرژیلیک در درجه حرارت های 350-250 درجه سانتیگراد رخ داده است.
   در سیالات درگیر، حضور کریستال های دختر (Daughter Crystal) مانند هالیت (Halite)، سیلویت (Sylvite) و اوپاک (Opaque) با نمک گونگی بالا (High Salinity) حاکی از محلول های هیدروترمال غنی از کمپلکس های کلرین (Chlorine Complexes) است. رخ نمودن های اسکارن با ضخامتهای گوناگون در اطراف نهشته پورفیری پراکنده است. تیپ کانی سازی اسکارن اکثراً‌ در مرز زون بارور (Productive Zone) توده نفوذی با آهکهای کرتاسه بالا به وجود آمده است. در مرحله اول کانی سازی، کانی های فلزی پیریت و کمتر کالکوپیریت، سرب و روی و ماگنتیت به وجود آمده، در حالی که مرحله دوم کانی زایی توسط کانی های کالکوپیریت، سریت، سرب و روی و ماگنتیک مشخص می گردند و به صورت رگه ای رخ داده اند.
   جای گزینی کانی های فلزی افزون بر درزه و شکستگی های نامنظم، در زون شبکه ای (Stockwork) نیز انجام شده، به وسیله دو نوع درزخ متقاطع و در چند مورد گسل ها کنترل می شوند که مجاری هدایت محلول های ئیدروترمال می‌باشند.
   دایک های کانه دار با پراکندگی نسبتاً شعاعی، فقط حاوی پیریت هستند آنها توده پورفیر را احاطه کرده و به نظر می‌رسد در گامه های پایانی کانی زایی جای گزین شده اند.
   دو سیستم بارز شکستگی و درزه در سونگون وجو دارد: سیستم اول به نظر همزمان با نفوذ توده پورفیری صورت گرفته و به ویژه سبب شکستگی های و دایک های شعاعی و هم مرکز شده است. دومین سیستم شامل انواع شکستگی های عمومی و همگون با زمین ساخت است که بعد از زمان اولیگوسن بروز کرده اند.
   وجود فراوانی کانی های مس و مولیبدن و کاستی طلا، تیپ کانی سازی مس سونگون را با تیپ پورفیر مدل قاره ای  معرفی شده از طرف (Loweel & Guilbert 1970) و ( Cox & Singer 1986) قابل مقایسه می سازد. بررسی 17 حلقه چاه حفاری، تونل های اکتشافی و اطلاعات زمین شناسی صحرایی نشان داده شده است که ایت توده فیبری حاوی 290.000.000 تن سنگ معدن حاوی مس با عیار 76/0 درصد مس ،‌ppm 151 مولیبدن و 9 درصد رینیم در مولیبدنیت است و 2.160.000 تن سم، 42.000 تن مولیبدن و 8/37 تن رینیم دارد.