چینه شناسی کرتاسه زیرین در نواحی غرب و جنوب غربی یزد

    چینه شناسی کرتاسه زیرین در نواحی غرب و جنوب غربی یزد
   رخداد زمین ساختی کمری پسین که در ژوراسیک پایانی تاکرتاسه آغازی به وقوع پیوسته است، موجب فرسایش گرانیت شیرکوه و تشکیل سازند سنگستان به صورت کنگلومرا و ماسه سنگ در وسعت زیاد از جنوب تا جنوب غربی یزد شده است. در پی این فاز خشکی زا، پیشروی دریای کرتاسه از اواخر نئوکومین شروع شده و تا زمان آلبین ادامه داشته است.
   در این مدت ضخامت زیادی از نهشته ها با رخساره های مختلف تشکیل شده اند. در جنوب یزد و ناحیه شیرکوه سنگ های دوره کرتاسه، به ویژه کرتاسه پیشین، با گسترش زیاد دیده می شود. قدیمی ترین نهشته های کرتاسه در سازند سنگستان است. این سازند در کوه سنگستان یا سنگرستان در 30 کیلومتری غرب شهر تفت به طور کامل رخنمون داشته و با ناپیوستگی آذرین پی (Nonconformity) بر روی سنگ های نفوذی گرانیت قرار گرفته است. به نظر نگارندگان، سازند سنگستان، به سن ژوراسیک پایانی تا نئوکومین،معرف عملکرد فاز فرعی نئوسیمرین (Neocimmerien)از فاز اصلی کوه زایی آلپی آغازی (Early Alpine)است و می توان آن را معادل سازندهای شوریجه در کپه داغ، ژیپس و ملافیر در البرز مرکزی، سازند بیدو در حوضه کرمان،و لایه های قرمز گردو در حوضه شرق ایران مرکزی دانست.
   لیتولوژی اصلی سازند سنگستان تناوب کنگلومرا و ماسه سنگ است که در بخش بالایی به افق های شیلی و کربناته به سن نئوکومین منتهی می شود، ولی مجددا به رخساره تخریبی (ماسه سنگ و کنگلومرا) تبدیل می گردد. سکانس پیشرونده دریای کرتاسه با برجای گذاشتنآهک های خاکستری و مارنی فسیل دار ، مخصوصا اربیتولینا (Orbitolina)، تا اواخر آلبین ادامه می یابد.