مطالعه سنگ‌چینه‌نگاری و زیست‌چینه‌نگاری زیای آمونیتی سازند دلیچای در برش مهدیشهر (شمال سمنان)
مطالعه سنگ‌چینه‌نگاری و زیست‌چینه‌نگاری زیای آمونیتی سازند دلیچای در برش مهدیشهر (شمال سمنان)
طیبه سربندی فراهانی*1، محمود رضا مجیدی فرد2، محمدرضا کبریائی زاده 3 و مهین محمدی4
تاریخ دریافت:10/03/1391 تاریخ پذیرش: 25/ 09/1391
چکیده
در محدوده البرز (واقع در نواحی شمالی ایران)، ردیف‌های رسوبی ژوراسیک میانی- بالایی، رخنمون و گستردگی قابل توجهی دارند. در بخش میانی این سلسله جبال، در نزدیکی مهدیشهر (شمال سمنان)، سازند دلیچای معرف این توالی بوده و در حدفاصل ماسه‌سنگ و کنگلومرای سازند شمشک در زیر، و سنگ‌آهک‌های سازند لار در بالا قرار گرفته است. در این برش، سازند دلیچای ۱۲۲ متر ستبرا داشته و از نظر سنگ‌شناسی به ۴ واحد سنگی تقسیم می‌شود که بیشتر از مارن و سنگ آهک مارنی خاکستری متوسط تا ستبر لایه تشکیل شده است. مرز زیرین آن با ردیف‌های سیلیسی- آواری سازند شمشک از نوع ناپیوسته و فرسایشی بوده در حالی که مرز بالایی آن با کربنات‌های صخره‌ساز سازند لار تدریجی است. سازند دلیچای در برش خاور مهدیشهر فسیل‌دار است. زیای آمونیتی شامل ۵ خانواده، ۲۲ جنس و زیر جنس، و ۴۰ گونه است که از این میان ۸ گونه برای اولین بار از ایران گزارش شده است. بر مبنای آمونیت‌ها، ۹ زون زیستی آمونیتی تشخیص داده شده که محدوده زمانی سازند دلیچای در این برش را به سن باژوسین پسین؟ تا اکسفوردین پسین تعیین می‌کنند. از نقطه نظر پالئوژئوگرافی، آمونیت‌های شناسایی شده ارتباط نزدیکی با زیای آمونیتی شمال باختر اروپا و ایالت ساب مدیترانه را نشان می‌دهند و بر این اساس می‌توان به این نتیجه دست یافت که برش مورد مطالعه در زمان ژوراسیک میانی در نواحی شمالی تتیس قرار داشته است.
کلیدواژه‌ها: زیست‌چینه‌نگاری، البرز مرکزی، سازند دلیچای، ژوراسیک، آمونیت.
1 کارشناسی‌ارشد، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم‌پایه، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
۲ استادیار، پژوهشکده علوم‌زمین، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور تهران، ایران
۳ دانشیار، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم‌پایه، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
۴ استادیار، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم‌پایه، دانشگاه پیام نور، تهران ایران
* نویسنده مسئول: طبیه سربندی فراهانی؛ E-mail: Sarband_3@yahoo.com