شناسایی ساختار زیر سطحی و شکستگی‌های دشت امانآباد در جنوب خاوری اراک با برگردان‌سازی داده‌های گرانی
شناسایی ساختار زیر سطحی و شکستگی‌های دشت امانآباد در جنوب خاوری اراک با برگردان‌سازی داده‌های گرانی
محمود میرزایی1*، لیلا سهیلی 2، وحید ابراهیم‌زاده اردستانی3 و اصغر تیموریان مطلق4
تاریخ دریافت: 13/ 10/ 1391 تاریخ پذیرش: 20/ 02/ 1394
چکیده
هدف اصلی تفسیر داده‌های گرانی برداشت شده در روی سطح زمین، تعیین تباین جرم حجمی و یا شکل و ابعاد بی‌هنجاری‌های جرمی است. تفسیر داده‌های گرانی می‌تواند از راه یک مسئله وارون‌سازی صورت گیرد. در این پژوهش یک مدل بلوکی برای توده بی‌هنجار زیرسطحی در نظر گرفته شده است. با در نظرگرفتن جرم حجمی زمینه یا اولیه یکسان (حدود 2.6 گرم بر سانتی‌متر مکعب) برای همه بلوک‌ها و با به کار بردن روش وارون‌سازی، توزیع جرم حجمی توده بی‌هنجار برآورد و تفسیر شده است. در این پژوهش برای وارون‌سازی 246 داده گرانی، برداشت شده در سال 1386 در این ناحیه، از روش اکام استفاده شده است. نتایج حاصل از برگردان‌سازی داده‌های گرانی نشان می‌دهد که پاسخ گرانی حاصل از مدل برگردان شده، تطبیق مناسبی را با داده‌های واقعی اندازه‌گیری شده نشان می‌دهد. با به کار بردن این روش وارون‌سازی، توزیع جرم حجمی لایه‌های زیرسطحی که مربوط به رسوبات و سنگ بستر در این ناحیه هستند، برآورد شده است. از آنجایی که میان سنگ بستر و لایه‌های رسوبی مختلف همواره یک تباین جرم حجمی وجود دارد، با بررسی توزیع جرم حجمی به دست آمده، جنس تشکیلات و همچنین ناپیوستگی‌ها شناسایی شده است. توزیع جرم حجمی‌های تقریباً کمتر از 2 گرم بر سانتی‌متر مکعب در مقاطع افقی و قائم به دست آمده حاصل از وارون‌سازی به رسوبات آبرفتی نسبت داده شده است. ژرفای رسوبات که مرکب از ترکیبات شن، ماسه و رس با درصدهای مختلف است حدوداً کمتر از 200 متر بر آورد شده است. توزیع نابرابر جرم حجمی در امتداد لایه‌ها به شکستگی‌ها نسبت داده شده است. این شکستگی‌ها در حقیقت مرتبط با بخشی از گسل تبرته در این ناحیه بوده که خود سبب ایجاد زمین‌لرزههایی از جمله زمین‌لرزههای در محدوده شهر اراک و داوودآباد در سال‌های گذشته شده که شمار آنها زیاد ولی شدت آنها کمتر از 5 ریشتر بوده است.
کلیدواژه‌ها: داده‌های گرانی، توزیع جرم حجمی، وارون‌سازی، روش اکام، گسل.
1دانشیار، گروه فیزیک، دانشکده علوم، دانشگاه اراک، اراک، ایران
2کارشناسی ارشد، گروه ژئوفیزیک، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد همدان، همدان، ایران
3استاد، مؤسسه ژئوفیزیک، دانشگاه تهران، تهران، ایران
4استادیار، گروه ژئوفیزیک، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد همدان، همدان، ایران
*نویسنده مسئول: محمود میرزایی؛ E-mail: m-mirzaei@araku.ac.ir