یافته های نوین چینه نگاری سنگی و زیستی سازند فرخی در جنوب باختر خور (ایران مرکزی)

یافته­ های نوین چینه­ نگاری سنگی و زیستی سازند فرخی در جنوب باختر خور (ایران مرکزی)

حسن سیف^1*،  محمودرضا مجیدی فرد² و طیبه محتاط ³

تاریخ دریافت:  30/ 01/ 1393                                      تاریخ پذیرش: 20/ 02/ 1394

چکیده

برای مطالعات چینه­ نگاری سنگی و زیستی سازند غیر رسمی فرخی، برش کوه هونو در 15 کیلومتری جنوب باختر شهر خور انتخاب شده است. در این برش سه سازند هفتومان، فرخی و چوپانان رخنمون و گسترش خوبی دارند. ستبرای سازند فرخی در این برش177 متر بود که بر پایه ویژگی­ های سنگ­ شناسی به چهار بخش شامل مارن، سنگ‌ آهک و سنگ‌ آهک رسی تقسیم شده است. سازند فرخی با ناپیوستگی فرسایشی (Disconformity) روی سنگ آهک سازند هفتومان قرار گرفته است. از میان 96 نمونه گرد­آوری شده از این برش، 20 نمونه به روش شستشو (Washing) و 76 نمونه به روش مقاطع نازک تهیه و مطالعه شد که به شناسایی 103 گونه از 87 جنس از روزن ­بران انجامید. به­ گونه‌ای که 20 گونه از 11 جنس، متعلق به روزن­ بران پلانکتونیک، 73 گونه از 66 جنس، متعلق به روزن ­بران کف ­زی و 9 گونه از 9 جنس متعلق به روزن­ بران کف­ زی بزرگ (LBF) تشخیص داده شد. از فسیل­ های دیگر این سازند می­توان به استراکدا و مقادیر فراوانی از بی ­مهرگان شامل گونه ­های مختلفی از براکیوپودا، خارپوست، دوکفه­ ای و به ندرت آمونیت اشاره کرد. بررسی­ های انجام گرفته روی روزن­بران پلانکتونیک زیر واحد مارنی سازند فرخی، سبب شناسایی سه پهنه زیستی شده که عبارتند از: Partial Range Zone (CF6) Contusotruncana contusa، شاخص ماستریشتین پیشین. Pseudotextularia intermedia Partial Range Zone (CF5)، شاخص انتهای ماستریشتین پیشین. Taxon Range Zone (CF4) Racemiguembelina fructicosa، شاخص ابتدای ماستریشتین پسین. با توجه به مجموعه فسیلی شناسایی شده، سن سازند فرخی گستره­ ای از ماستریشتین پیشین تا پسین است. مرز K/Pg در برش کوه هونو انطباق کاملی با مرز مشترک دو سازند فرخی و چوپانان دارد و از نوع ناپیوستگی موازی است. این موضوع با توجه به عدم وجود سنگ ­های پالئوسن زیرین، تغییر رخساره و محیط رسوبی از سازند فرخی به سازند چوپانان اثبات می­ شود. حضور متفاوت گروه­ های مختلف فسیلی، به ویژه روزن ­بران، در بخش ­های مختلف سازند فرخی مؤید محیط رسوبی دریای باز (شیب قاره) در ابتدای این سازند است که به سوی بالا به محیط کم‌ ژرفای نرتیک تبدیل می­ شود.

کلیدواژه‌ها: سازند فرخی، ماستریشتین، ایران مرکزی، مرز K/Pg، خور.

¹کارشناسی ارشد، پژوهشکده علوم ‌زمین، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران

²استادیار، پژوهشکده علوم‌ زمین، سازمان زمین­ شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران

³دکترا، سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران

^* نویسنده مسئول: حسن سیف؛ E-mail: h.seif131@gmail.com