کانه‌زایی اپی ترمال فلزات پایه- نقره در کانسار گمیش تپه، جنوب باختر زنجان
کانه‌زایی اپی ترمال فلزات پایه- نقره در کانسار گمیش تپه، جنوب باختر زنجان
طوبی صالحی 1، مجید قادری 2* و نعمت‌اله رشیدنژاد عمران 3
تاریخ دریافت: 14/ 01/ 1388 تاریخ پذیرش: 11/ 03/ 1394
چکیده
کانسار روی- سرب- مس (نقره) گمیش تپه در شمال باختری کمربند آتشفشانی- نفوذی ارومیه- دختر و در 90 کیلومتری جنوب باختر زنجان قرار دارد. رخنمون های سنگی منطقه معدنی شامل توالی‌های آتشفشانی- رسوبی و رسوبی الیگومیوسن، گنبد نیمه ژرف داسیتی و آتشفشانی‌های ریوداسیتی پلیوسن و دایکهایی با ترکیب آندزیت پورفیری است. کانه زایی اصلی در کانسار گمیش تپه در امتداد گسل و شکستگی های عادی با روند شمال خاوری- جنوب باختری رخ داده که به سه مرحله برش های گرمابی، رگه- رگچه های سیلیسی- سولفیدی و سیلیسی- سولفیدی- کربناتی و رگه- رگچه های تأخیری نواری غنی از سیلیس و اسپکیولاریت قابل تقسیم است. سنگ‌های میزبان کانه زایی شامل کریستال‌‌‌‌‌لیتیک توف داسیتی، گنبد نیمه ژرف داسیتی و به‌ویژه توف اسیدی است. پاراژنز کانی شناسی در این کانسار از پیریت، آرسنوپیریت، کالکوپیریت، بورنیت، گالن، اسفالریت فقیر از آهن، تتراهدریت، تنانتیت و اسپکیولاریت تشکیل شده است. دگرسانی های مهم در منطقه معدنی شامل دگرسانی‌های سیلیسی، سیلیسی- سولفیدی، سریسیتی، کربناتی، آرژیلی و پروپیلیتی است. با توجه به الگوی توزیع و پراکندگی عناصر در نمونه‌های مواد معدنی، در میان فلزات پایه، بالاترین تمرکز عناصر مربوط به روی، سرب، مس و نقره است. میانگین عیار عناصر در رگه های کانه دار، 6 درصد روی، 4 درصد سرب، 2 درصد مس، 88 ppm نقره و 44 ppb طلاست. بر پایه مطالعات ریزدماسنجی میانبارهای سیال بلورهای کوارتز مربوط به مرحله اول و دوم کانه زایی، دمای همگن‌شدگی 260 تا 367 درجه سانتی‌گراد، درجه شوری 9.1 تا 16.9درصد معادل وزنی نمک طعام و ژرفای تقریبی کانه زایی 956 متر در زیر سطح ایستابی دیرین، به‌دست آمده است. با توجه به درجه شوری میانبارهای سیال کانسار گمیش تپه و میزان بالای فلزات پایه، به نظر می‌رسد کمپلکس اصلی حمل کننده فلزات پایه و نقره، کمپلکس‌های کلریدی هستند. شواهد میانبارهای سیال، برش های گرمابی، بافت های نواری- قشرگون- کلوفرمی و سیلیس های بی‌شکل نشان می دهند که پدیده جوشش، عامل اصلی در ناپایداری این کمپلکس ها و ته‌نشینی کانه ها بوده است.
کلیدواژه‌ها: کانسار اپی ترمال روی- سرب- مس (نقره)، توده نیمه ژرف داسیتی، الیگومیوسن، گمیش تپه، زنجان.
1دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده علوم پایه، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
2دانشیار، دانشکده علوم پایه، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
3استادیار، دانشکده علوم پایه، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران