مطالعه کانی شناسی، ژئوشیمی، میانبارهای سیال و ژنز کانه زایی مگنتیت- آپاتیت همیجان، جنوب باختر بهاباد، استان یزد
مطالعه کانی شناسی، ژئوشیمی، میانبارهای سیال و ژنز کانه زایی مگنتیت- آپاتیت همیجان، جنوب باختر بهاباد، استان یزد
رئوف امیرخانی1 ، محمد ابراهیمی2، میرعلی‌اصغر مختاری2و امیر مرتضی عظیم‌زاده2
تاریخ دریافت: 12/ 12/ 1394 تاریخ پذیرش: 10/ 05/ 1395
چکیده
منطقه مورد مطالعه که در این نوشتار با عنوان کانه زایی مگنتیت- آپاتیت همیجان معرفی شده، بخشی از بلوک پشت بادام در پهنه ایران مرکزی است و در فاصله حدود 12 کیلومتری جنوب باختر شهر بهاباد جای دارد. رخنمون‌های سنگی این منطقه عبارت از واحدهای آتشفشانی- رسوبی و توده های نفوذی اسیدی تا بازیک به سن پرکامبرین و کامبرین هستند. کانه زایی مگنتیت- آپاتیت به‌صورت عدسی هایی در مجاورت جنوب باختری روستای همیجان و درون سنگ میزبان توفی حدواسط- اسیدی و دولومیت ها رخنمون یافته است. مگنتیت، اولیژیست (هماتیت)، پیریت و کالکوپیریت کانه‌های اصلی تشکیل دهنده کانه زایی آهن منطقه همیجان و آپاتیت، پیروکسن، ترمولیت- اکتینولیت، کلسیت و کوارتز کانی‌های اصلی مواد باطله در این کانه زایی هستند. مطالعات صحرایی و میکروسکوپی نشان از این دارد که ساخت و بافت های موجود در کانه زایی مگنتیت- آپاتیت منطقه همیجان شامل توده‌ای، برشی، رگه- رگچه ای و جانشینی است. نتایج تجزیه نمونه ها بیانگر این است که این کانه زایی دارای تمرکز بالایی از عناصر خاکی کمیاب است و عیار مجموع عناصر خاکی کمیاب (∑REE) در بلورهای آپاتیت به 5/2 درصد می‌رسد. مطالعات ژئوشیمیایی نشان می دهد که Fet دارای همبستگی منفی قوی با P2O5، SiO2 و ∑REE و P2O5 دارای همبستگی مثبت قوی با ∑REE است. تجزیه کیفی و بررسی طیف های تهیه شده به روش SEM -EDS نمونه های آپاتیت دار نشانگر وجود 2 نوع کانی عناصر خاکی کمیاب مونازیت و آلانیت به صورت ادخال در داخل آپاتیت است. همچنین، این مطالعات ماهیت فلوئوردار بودن آپاتیت ها را تأیید می کند. مطالعه میانبارهای سیال در بلورهای آپاتیت بیانگر شوری بیشتر سیالها در محدوده 7.86 تا 13.9 درصد وزنی NaCl و بیشترین فراوانی دمای همگن‌شدگی مربوط به محدوده دمایی 240 تا 370 درجه سانتی گراد است. مقایسه الگوی توزیع عناصر خاکی کمیاب در کانه زایی مگنتیت- آپاتیت منطقه همیجان با دیگر کانسارهای اکسیدی آهن- آپاتیت بلوک پشت بادام و کانسارهای آهن تیپ کایرونا، همانندی میان این الگوها را نشان می‌دهد. به طور کلی، با توجه به شواهد مطالعات صحرایی و ژئوشیمیایی م یتوان کانهزایی مگنتیت- آپاتیت منطقه همیجان را در گروه کانسارهای آهن نوع کایرونا رده‌بندی کرد.
کلیدواژه‌ها: کانهزایی مگنتیت- آپاتیت، همیجان، بهاباد، بلوک پشت بادام، ایران مرکزی.
1دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه زمینشناسی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
2استادیار، گروه زمینشناسی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
نویسنده مسئول: محمد ابراهیمی؛ E-mail: ebrahimi@znu.ac.ir