مطالعه کانی شناسی، ژئوشیمی، میانبارهای سیال و ژنز کانه زایی مگنتیت- آپاتیت همیجان، جنوب ‌باختر بهاباد، استان یزد

مطالعه کانی­ شناسی، ژئوشیمی، میانبارهای سیال و ژنز کانه ­زایی مگنتیت- آپاتیت همیجان، جنوب ‌باختر بهاباد، استان یزد

رئوف امیرخانی1 ، محمد ابراهیمی2، میرعلی‌اصغر مختاری2و امیر مرتضی عظیم‌زاده2

تاریخ دریافت:  12/ 12/ 1394                                              تاریخ پذیرش: 10/ 05/ 1395

چکیده

منطقه مورد مطالعه که در این نوشتار با عنوان کانه ­زایی مگنتیت- آپاتیت همیجان معرفی شده، بخشی از بلوک پشت بادام در پهنه ایران مرکزی است و در فاصله حدود 12 کیلومتری جنوب ‌باختر شهر بهاباد جای دارد. رخنمون‌های سنگی این منطقه عبارت از واحدهای آتشفشانی- رسوبی و توده­ های نفوذی اسیدی تا بازیک به سن پرکامبرین و کامبرین هستند. کانه ­زایی مگنتیت- آپاتیت به‌صورت عدسی­ هایی در مجاورت جنوب ‌باختری روستای همیجان و درون سنگ میزبان توفی حدواسط- اسیدی و دولومیت­ ها رخنمون یافته است. مگنتیت، اولیژیست (هماتیت)، پیریت و کالکوپیریت کانه‌های اصلی تشکیل­ دهنده کانه ­زایی آهن منطقه همیجان و آپاتیت، پیروکسن، ترمولیت- اکتینولیت، کلسیت و کوارتز کانی‌های اصلی مواد باطله در این کانه ­زایی­ هستند. مطالعات صحرایی و میکروسکوپی نشان از این دارد که ساخت و بافت ­های موجود در کانه­ زایی مگنتیت- آپاتیت منطقه همیجان شامل توده‌ای، برشی، رگه- رگچه ­ای و جانشینی است. نتایج تجزیه نمونه ­ها بیانگر این است که این کانه ­زایی دارای تمرکز بالایی از عناصر خاکی کمیاب است و عیار مجموع عناصر خاکی کمیاب (∑REE) در بلورهای آپاتیت به 5/2 درصد می‌رسد. مطالعات ژئوشیمیایی نشان می ­دهد که Fet دارای همبستگی منفی قوی با P2O5، SiO2 و ∑REE و P2O5 دارای همبستگی مثبت قوی با ∑REE است. تجزیه کیفی و بررسی طیف­ های تهیه­ شده به روش SEM -EDS نمونه­ های آپاتیت­ دار نشانگر وجود 2 نوع کانی عناصر خاکی کمیاب مونازیت و آلانیت به صورت ادخال در داخل آپاتیت است. همچنین، این مطالعات ماهیت فلوئوردار بودن آپاتیت ­ها را تأیید می­ کند. مطالعه میانبارهای سیال در بلورهای آپاتیت بیانگر شوری بیشتر سیالها در محدوده 7.86 تا 13.9 درصد وزنی NaCl و بیشترین فراوانی دمای همگن‌شدگی مربوط به محدوده دمایی 240 تا 370 درجه سانتی­ گراد است. مقایسه الگوی توزیع عناصر خاکی کمیاب در کانه ­زایی مگنتیت- آپاتیت منطقه همیجان با دیگر کانسارهای اکسیدی آهن- آپاتیت بلوک پشت بادام و کانسارهای آهن تیپ کایرونا، همانندی میان این الگوها را نشان می‌دهد. به طور کلی، با توجه به شواهد مطالعات صحرایی و ژئوشیمیایی م ی­توان کانه­زایی مگنتیت- آپاتیت منطقه همیجان را در گروه کانسارهای آهن نوع کایرونا رده‌بندی کرد.

کلیدواژه‌ها: کانه­زایی مگنتیت- آپاتیت، همیجان، بهاباد، بلوک پشت بادام، ایران مرکزی.

1دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه زمین­شناسی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

2استادیار، گروه زمین­شناسی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

نویسنده مسئول: محمد ابراهیمی؛  E-mail: ebrahimi@znu.ac.ir