تحول سیال‌های کانسارساز و ژنز کانسار آهن نوکه شمال سمنان: بر پایه شواهد میانبارهای سیال و ایزوتوپ های پایدار (S, C, O)
تحول سیال‌های کانسارساز و ژنز کانسار آهن نوکه شمال سمنان: بر پایه شواهد میانبارهای سیال و ایزوتوپ های پایدار (S, C, O)
سمیه اسماعیل نژاد1، نادر تقی‌پور2 و علیاکبر حسن‌نژاد2
تاریخ دریافت: 29/ 01/ 1395 تاریخ پذیرش: 28/ 06/ 1395
چکیده
کانسار آهن نوکه در شمال سمنان و در جنوب پهنه ساختاری البرز مرکزی قرار گرفته است. سنگ های آتشفشانی-آذرآواری با سن ائوسن سنگ میزبان این کانسار هستند. کانی زایی آهن به‌صورت توده ای، افشان، رگه ای و برشی در کانسار نوکه رخ داده است و مگنتیت، هماتیت، پیریت، کالکوپیریت، گارنت، اپیدوت، کوارتز و کلسیت از کانی های اصلی این کانسار هستند. از میانبارهای سیال و ایزوتوپ های پایدار گوگرد، کربن و اکسیژن برای تعیین شرایط تحول سیال‌های گرمابی و ژنز کانسار آهن نوکه، استفاده شده است. بر پایه تعداد فاز، هفت نوع میانبار سیال در کانی کوارتز شامل تک فازی مایع (L)، دوفازی غنی از مایع (L V)، دوفازی غنی از گاز (V L)، تک فازی گاز (V)، سه‌فازی مایع-گاز-هالیت (L V S)، دوفازی مایع-هالیت (L S) و سه‌فازی مایع-گاز- کِدر (L V O) تشخیص داده شد. بیشترین محدوده دمای همگن شدگی پایانی و شوری میانبارهای سیال دوفازی غنی از مایع در کانی کوارتز به ترتیب 100 تا 200 درجه سانتی‌گراد و 10 تا 20 درصد وزنی معادل نمک طعام است.در حالی که محدوده دمای همگن شدگی پایانی و شوری میانبارهای سیال دو فازی غنی از گاز به ترتیب 350 تا 500 درجه سانتی‌گراد و معادل 10 تا 30 درصد وزنی معادل نمک طعام است. همچنین دمای همگن شدگی میانبارهای سیال دوفازی غنی از مایع در کلسیت های پهنه گارنت (نوع a) و کلسیت های پهنه مگنتیت (نوع b) شامل 75 تا 125 درجه سانتی‌گراد است؛ اما شوری میانبارهای سیال دوفازی غنی از مایع (NaCl% wt. 25-15) در کلسیتهای پهنه گارنت بیشتر از شوری میانبارهای سیال دوفازی غنی از مایع (NaClwt.% 10 تا 20) در کلسیتهای پهنه مگنتیت است. مقادیر δ13C و δ18O کانی کلسیت (15 نمونه) کانسار آهن نوکه به ترتیب از 1.9- تا (PDB) ‰ 0.1 و از 19.4- تا (SMOW)‰ 14.9- در تغییر است. مقدار میانگینδ18OWater محلول گرمابی در کانسار آهن نوکه ‰17.58 نسبت به استاندارد SMOWاست که با مقادیر آب ماگمایی اولیه متفاوت است. پیریت فاز اصلی سولفیدی موجود در کانسار آهن نوکه است و مقادیر δ34S این کانی (9 نمونه) از 3.9 تا (CDT) ‰ 5.4 تغییر میکند که نشان دهنده سولفور با منشأ ماگمایی است. داده‌های میانبارهای سیال و ایزوتوپ های پایدار کربن،اکسیژن و گوگرد گویای این است که سیال‌های کانسارساز به وسیله آمیختگی شوراب های ماگمایی با آب جوی گسترش یافته است و احتمالاً ژنز کانسار آهن نوکه مشابه کانسارهای نوع اسکارن است.
کلیدواژه‌ها:میانبارهای سیال، ایزوتوپ پایدار، کانسار آهن نوکه، سمنان.
1 کارشناسی ارشد، دانشکده علوم زمین، دانشگاه دامغان، دامغان، ایران
2استادیار، دانشکده علوم زمین، دانشگاه دامغان، دامغان، ایران
نویسنده مسئول: نادر تقی‌پور؛ E-mail:taghipour@du.ac.ir