رخداد معدنی آرپاچای، شمال تکاب: کانه زایی اپی ترمال فلزات پایه در پهنه فلززایی تکاب- انگوران- تخت سلیمان
رخداد معدنی آرپاچای، شمال تکاب: کانه زایی اپی ترمال فلزات پایه در پهنه فلززایی تکاب- انگوران- تخت سلیمان
لیلا طالبی1، میرعلی اصغر مختاری2، محمد ابراهیمی2 و حسین کوهستانی2
تاریخ دریافت: 08/ 04/ 1395 تاریخ پذیرش: 18/ 07/ 1395
چکیده
رخداد معدنی سرب- روی- مس آرپاچای در پهنه فلززایی تکاب- انگوران- تخت سلیمان و در فاصله 60 کیلومتری شمال تکاب جای دارد. سنگ های رخنمون یافته در منطقه شامل مجموعه‌ای از سنگ های آتشفشانی، آتشفشانی- رسوبی و رسوبی الیگومیوسن است که توسط توده های گابرویی و گرانودیوریتی مورد هجوم قرار گرفته اند. کانه زایی در این منطقه به صورت رگه های سیلیسی کانه دار درون توده گابرویی رخ داده است. نتایج مطالعات سنگ نگاری توده گابرویی نشان می دهد که بافت چیره در این سنگ ها هتروگرانولار با درشت‌بلورهای پلاژیوکلاز و کلینوپیروکسن است. بر پایه مطالعات زمین شیمیایی، این سنگ ها مربوط به محیط های حاشیه فعال قاره ای هستند و ماهیت کالک آلکالن دارند. نتایج این مطالعات بیانگر آلایش ماگمای مادر این سنگ ها با مواد پوسته‌ای است. بر پایه مطالعات میکروسکوپی، کانه های موجود در کانی سازی منطقه مورد مطالعه شامل گالن، اسفالریت، کالکوپیریت و به مقدار کمتر پیریت و کانی‌های باطله شامل کوارتز و کلسیت هستند. ساخت و بافت مواد معدنی و باطله شامل رگه- رگچه‌ای، دانه پراکنده، برشی، پُرکننده فضای خالی، جعبه ای، شانه‌ای، پَر مانند، کاکُلی و جانشینی است. دگرسانی گرمابی به بخش های سیلیسی، سریسیتی- آرژیلیکی و کربناتی پهنه های کانه دار محدود می شود. در بیرون از پهنه‌های کانه دار، دگرسانی به‌صورت سریسیتی و کلسیتی- کلریتی شدن (دگرسانی پروپلیتیک) گابروی میزبان رخ داده است. چهار مرحله کانه‌زایی در رخداد معدنی آرپاچای قابل تفکیک است. این مراحل با برشی و سیلیسی شدن سنگ های میزبان (مرحله اول) آغاز و به ترتیب با ته نشست کوارتز، کالکوپیریت و پیریت در رگه ها و سیمان گرمابی برش ها (مرحله دوم)، رگه و رگچه های کوارتز- گالن- اسفالریت (مرحله سوم) و سرانجام تشکیل رگه و رگچه های منفرد تا دسته رگچه های نیمه موازی تا متقاطع کوارتزی- کربناتی تأخیری بدون کانه زایی (مرحله چهارم) ادامه یافته است. مقایسه الگوی عناصر REE در بخش های کانه دار و گابروی میزبان بدون کانه زایی، بیانگر تهی شدگی مشخص درمیزان این عناصر در بخش های کان هدار است. این امر می تواند بیانگر میزان بالای واکنش میان سیال‌های کانه زا و سنگ میزبان در آرپاچای باشد. ویژگی های زمین شناسی، کانی شناسی و ساخت و بافت رخداد معدنی آرپاچای با نوع سولفیداسیون حدواسط کانسارهای اپی‌ترمال فلزات پایه قابل مقایسه است.
کلیدواژه ها: کانه زایی سرب- روی- مس، کانسارهای اپی ترمال فلزات پایه، آرپاچای، تکاب- انگوران- تخت سلیمان.
1کارشناسی ارشد، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
2استادیار، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
نویسنده مسئول: میرعلی اصغر مختاری؛ E-mail: amokhtari@znu.ac.ir