بررسی تغییرات ژئومورفولوژیکی و ویژگیهای رسوب گلفشان ناپگ، مکران، ایران
بررسی تغییرات ژئومورفولوژیکی و ویژگیهای رسوب گلفشان ناپگ، مکران، ایران
کرامت نژادافضلی1، راضیه لک2 و منوچهر قرشی3
تاریخ دریافت: 17/ 10/ 1393 تاریخ پذیرش: 25/ 08/ 1395
چکیده
گلفشان یک پدیده طبیعی و دیدنی است که معمولاً به‌صورت یک عارضه گنبدیشکل و در برخی مواقع به‌صورت حوضچه‌ای یافت می‌شود. گلفشانها مخلوطی از آب، گل و گاز هستند. این لندفرمها در بیشتر نقاط دنیا به‌ویژه در کمربند آلپ و هیمالیا و در ایران بیشتر در جلگه‌های ساحلی دریای خزر و دریای عمان دیده میشوند. گلفشانها به عنوان شاخص میدان‌های گازی و نفتی شناخته شدهاند و از آنها برای پیش‌بینی وجود میدان‌های نفتی و گازی در اعماق زمین استفاده می‌شود. گلفشان ناپگ به عنوان بزرگترین و پویاترین گلفشان ایران در سواحل شمالی دریای عمان، قرار دارد و بر جاذبههای طبیعی سواحل جنوبی کشورمان افزوده است. این گلفشان تپهای مخروطی به ارتفاع 39 متر از سطح زمین و چندین دهانه فعال و غیر فعال در حال فعالیت دارد. خروج و فوران گل با دبی متفاوت معمولاً میان 3 تا 5 دقیقه به‌صورت متناوب تکرار شده و از بخش باختری مخروط که دیواره آن فرو ریخته است؛ به سوی زمینهای پیرامون جریان می‌یابد. در این پژوهش از گلفشان مورد مطالعه یک نمونه رسوب برداشت و پس از آماده‌سازی و تهیه پودر، نمونه توسط دستگاه ICP-OES تجزیه شیمیایی شد. همچنین اندازه ذرات رسوب نیز تعیین و داده‌ها در نرمافزار SPSS پردازش شد. بررسی رسوبات بیرون آمده از گلفشان نشان میدهد که ذرات تشکیلدهنده آن در ابعاد رس و سیلت هستند. عنصر آلومینیم دارای میانگین 8.89 درصد و آهن دارای میانگین 4.4 درصد است. فراوانی این دو عنصر به دلیل غنی بودن رسوبات گلفشان از رسهاست. روند تکاملی گلفشان ناپگ در سه مرحله مختلف انفجاری (Explosive) خروج سریع با دبی زیاد (Effusive) و خروج آرام و تدریجی مواد با گرانروی بالا (Extrusive) مورد بررسی قرار گرفت.
کلیدواژهها: گلفشان ناپگ، تغییرات ژئومورفولوژیکی، رسوبشناسی، مکران.
1استادیار، گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه جیرفت، جیرفت، ایران
2استادیار، پژوهشکده علوم زمین، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران
3دانشیار، پژوهشکده علوم زمین، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران
نویسنده مسئول: کرامت نژادافضلی؛ E-mail: k_afzali2007@yahoo.com