مدل دولومیتی شدن سازند سلطانیه در جنوب باختر زنجان
مدل دولومیتی شدن سازند سلطانیه در جنوب باختر زنجان
افشین زهدی1،فرهاد عاصمی2 و علی لکی‌روحانی3
تاریخ دریافت: 08/ 06/ 1395 تاریخ پذیرش: 20/ 09/ 1395
چکیده
در این پژوهش، به منظور تعیین مدل دولومیتی شدن سازند سلطانیه، از یک رخنمون مناسب در 35 کیلومتری جنوب باختر شهر زنجان استفاده شده است. سازند سلطانیه در برش مورد مطالعه، 985 متر ستبرا دارد که بهطور همشیب و مشخص روی شی لها و ماسه سنگ های سازند بایندر قرار گرفته است و در بالا نیز توسط شیل ها و ماسه سنگ های سرخ رنگ سازند باروت پوشیده شده است. توزیع و گسترش دولومیت های سازند سلطانیه، موازی با رده بندی و لایه های رسوبی و دارای گسترش جانبی قابل ملاحظهای است. درون لایه های دولومیتی آثار جلبک های سبز- آبی (استروماتولیت ها) و همچنین گرهک و نوارهای چرت به فراوانی شناسایی شده است. برپایه شواهد صحرایی، سنگنگاری و ژئوشیمیایی (XRDو ICP-OES)، چهار نوع دولومیت، در سازند سلطانیه تشخیص داده شده است، که عبارتند از دولومیت های ریزبلور یا دولومیکرایت، دولومیت های متوسط بلور متراکم و نیمهشکلدار، دولومیتهای درشتبلور نیمه شکل دار تا بی شکل و در پایان سیمان دولومیتی پر کننده حفرات سنگ. در این دولومیت ها، شواهدی از وجود بلورهای دولومیت زین اسبی یا سدل دیده نشده است. نتایج این پژوهش بیانگر تشکیل این دولومیت ها در یک محیط دیاژنزی دفنی کمژرفا تا به نسبتژرف توسط سیالهای دریایی با شوری متوسط (میانگین سدیم 325 پی پی ام)، در اثر تراوش آب دریای تبخیر شده به درونسکوی کربناته سازند سلطانیه در منطقه مورد مطالعه است. مقادیر پایین استرانسیم (میانگین 47 پی پی ام) و به نسبت بالاتر آهن (میانگین 3088 پی پی ام) و منگنز (میانگین 453 پی پی ام) در دولومیت های درشت بلورتر، احتمالاً بیانگر افزایش اندازه بلورهای دولومیت و تبلور دوباره بلورهای دولومیت در طی تدفین است. مقادیر ناچیز باریم (میانگین 12 پی پی ام) و نبود دولومیت های زین اسبی درون توالی دولومیتی سازند سلطانیه نیز احتمالاً بیانگر دخالت نداشتن محلول ها و سیالهای گرمابی در طی فرایند دولومیتی شدن کربنات های سازند سلطانیه در منطقه مورد مطالعه است.
کلیدواژه‌ها:دولومیتی شدن، مدل تراوش، تبلور دوباره، سازند سلطانیه، زنجان.
1استادیار، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
2دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه مهندسی عمران- ژئوتکنیک، دانشکده مهندسی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
3استادیار، گروه مهندسی عمران- ژئوتکنیک، دانشکده مهندسی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
نویسنده مسئول: افشین زهدی؛ E-mail:afshin.zohdi@znu.ac.ir