زمین ­شیمی دگرسانی آرژیلیک: مطالعه موردی از منطقه جیزوان، پهنه طارم- هشتجین

زمین ­شیمی دگرسانی آرژیلیک: مطالعه موردی از منطقه جیزوان، پهنه طارم- هشتجین

علی عابدینی1

تاریخ دریافت:  10/ 07/ 1395                                                          تاریخ پذیرش: 22/ 10/ 1395

چکیده

نفوذ توده ­های آذرین کوارتزمونزودیوریتی به سن الیگوسن به درون لیتیک ‎کریستال ‎توف­ها و تراکی‌بازالت ­های ائوسن در منطقه جیزوان (پهنه طارم- هشتجین) سبب رخداد پهنه دگرسانی آرژیلیک گسترده ­ای شده است. مطالعات کانی­شناختی نشان می ­دهند که این پهنه دگرسانی دارای کانی­ های کائولینیت، کوارتز، اسمکتیت، پیروفیلیت، مسکوویت- ایلیت، آلونیت، روتیل، کلسیت، فلدسپار، کلریت، هماتیت و گوتیت است. کانه­ های درونزاد درون رگه ­ها و رگچه ­های سیلیسی-کربناته پهنه دگرسانی ­آرژیلیک شامل کالکوپیریت، گالن و پیریت هستند که توسط گوتیت، مالاکیت و آزوریت با منشأ برونزاد همراهی می­ شوند. محاسبات تغییرات جرم عناصر با فرض Al به عنوان عنصر شاخص کم ­تحرک نشان می ­دهند که عناصری مانندTi، P، Th، Nb، Ta، Y و Zr  در طی آرژیلیکی شدن لیتیک ‎کریستال‎توف ­ها دچار شستشو شده ­اند. این رفتار غیرعادی در ارتباط با pH پایین سیال‌های دگرسان کننده، نسبت بالای آب به سنگ، فراوانی یون‎های کمپلکس کننده و سامانه زهکشی مناسب است. الگوی توزیع REEهای بهنجار شده با کندریت نشان‎دهنده تفریق و غنی ­شدگی LREEs نسبت به HREEs و رخداد بی­ هنجاری­ های منفی Eu و Ce در طی آرژیلیکی­ شدن لیتیک ‎کریستال‎توف­ ها هستند. بررسی­ های زمین­ شیمیایی آشکار می­ کنند که رخداد بیهنجاری منفی Ce (0.49-0.92) در ارتباط با تخریب زیرکن توسط سیال‎های اکسیدان- اسیدی است. بی­ هنجاری منفی Eu (0.23- 0.73) و کاهش جرم عناصری مانندSi، Fe، K، Rb، Cs، Srو Baدر طی گسترش پهنه دگرسانی آرژیلیک، تخریب کانی­ های پلاژیوکلاز و هورنبلاند توسط سیال‎های گرمابی به شدت اسیدی و فوگاسیته بالای اکسیژن محیط را نشان می ­دهد. ضرایب همبستگی میان عناصر نشاناز نقش کنترل کننده اکسیدهای منگنز در توزیع و تمرکز  REEs، Pb، Zn و Cu دارند. شواهد کانی­ شناختی و زمین­ شیمیایی مانند حضور پیروفیلیت، آلونیت و روتیل، غنی­ شدگی LREEs نسبت به HREEs، مقادیر La Ce Y پایین، بی­ هنجاری منفی Ceو همبستگی­ های مثبت قوی میان(LREEs/HREEs)N-LOI و-P(La/Lu)Nپیشنهاد می­ کنند که گسترش و تکامل پهنه دگرسانی آرژیلیک در منطقه جیزوان به فرایندهای درونزاد وابسته است.

کلیدواژه‌ها:زمین ­شیمی،دگرسانی آرژیلیک، توزیع عناصر، فرایندهای درونزاد، پهنه طارم- هشتجین.

1دانشیار، گروه زمین‌شناسی،دانشکده علوم، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

نویسنده مسئول: علی عابدینی؛ E-mail:abedini2020@yahoo.com