زمین شیمی دگرسانی آرژیلیک: مطالعه موردی از منطقه جیزوان، پهنه طارم- هشتجین
زمین شیمی دگرسانی آرژیلیک: مطالعه موردی از منطقه جیزوان، پهنه طارم- هشتجین
علی عابدینی1
تاریخ دریافت: 10/ 07/ 1395 تاریخ پذیرش: 22/ 10/ 1395
چکیده
نفوذ توده های آذرین کوارتزمونزودیوریتی به سن الیگوسن به درون لیتیک کریستال توفها و تراکیبازالت های ائوسن در منطقه جیزوان (پهنه طارم- هشتجین) سبب رخداد پهنه دگرسانی آرژیلیک گسترده ای شده است. مطالعات کانیشناختی نشان می دهند که این پهنه دگرسانی دارای کانی های کائولینیت، کوارتز، اسمکتیت، پیروفیلیت، مسکوویت- ایلیت، آلونیت، روتیل، کلسیت، فلدسپار، کلریت، هماتیت و گوتیت است. کانه های درونزاد درون رگه ها و رگچه های سیلیسی-کربناته پهنه دگرسانی آرژیلیک شامل کالکوپیریت، گالن و پیریت هستند که توسط گوتیت، مالاکیت و آزوریت با منشأ برونزاد همراهی می شوند. محاسبات تغییرات جرم عناصر با فرض Al به عنوان عنصر شاخص کم تحرک نشان می دهند که عناصری مانندTi، P، Th، Nb، Ta، Y و Zr در طی آرژیلیکی شدن لیتیک کریستالتوف ها دچار شستشو شده اند. این رفتار غیرعادی در ارتباط با pH پایین سیالهای دگرسان کننده، نسبت بالای آب به سنگ، فراوانی یونهای کمپلکس کننده و سامانه زهکشی مناسب است. الگوی توزیع REEهای بهنجار شده با کندریت نشاندهنده تفریق و غنی شدگی LREEs نسبت به HREEs و رخداد بی هنجاری های منفی Eu و Ce در طی آرژیلیکی شدن لیتیک کریستالتوف ها هستند. بررسی های زمین شیمیایی آشکار می کنند که رخداد بیهنجاری منفی Ce (0.49-0.92) در ارتباط با تخریب زیرکن توسط سیالهای اکسیدان- اسیدی است. بی هنجاری منفی Eu (0.23- 0.73) و کاهش جرم عناصری مانندSi، Fe، K، Rb، Cs، Srو Baدر طی گسترش پهنه دگرسانی آرژیلیک، تخریب کانی های پلاژیوکلاز و هورنبلاند توسط سیالهای گرمابی به شدت اسیدی و فوگاسیته بالای اکسیژن محیط را نشان می دهد. ضرایب همبستگی میان عناصر نشاناز نقش کنترل کننده اکسیدهای منگنز در توزیع و تمرکز REEs، Pb، Zn و Cu دارند. شواهد کانی شناختی و زمین شیمیایی مانند حضور پیروفیلیت، آلونیت و روتیل، غنی شدگی LREEs نسبت به HREEs، مقادیر La Ce Y پایین، بی هنجاری منفی Ceو همبستگی های مثبت قوی میان(LREEs/HREEs)N-LOI و-P(La/Lu)Nپیشنهاد می کنند که گسترش و تکامل پهنه دگرسانی آرژیلیک در منطقه جیزوان به فرایندهای درونزاد وابسته است.
کلیدواژهها:زمین شیمی،دگرسانی آرژیلیک، توزیع عناصر، فرایندهای درونزاد، پهنه طارم- هشتجین.
1دانشیار، گروه زمینشناسی،دانشکده علوم، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
نویسنده مسئول: علی عابدینی؛ E-mail:abedini2020@yahoo.com