کانه‌زایی طلای اپی‌ترمال با میزبان رسوبی عربشاه، جنوب‌خاور تکاب، شمال‌باختر ایران
کانه‌زایی طلای اپی‌ترمال با میزبان رسوبی عربشاه، جنوب‌خاور تکاب، شمال‌باختر ایران
سیدمهران حیدری1، مجید قادری۲ و حسین کوهستانی۳
تاریخ دریافت: 28/ 07/ 1395 تاریخ پذیرش: 19/ 11/ 1395
چکیده
کانسار طلای عربشاه طی فعالیت گرمابی حدود11 میلیون سالپیش (بر پایه سن‌سنجی اورانیم- سرب زیرکن به روش LA-ICP-MS)، در شمال‌باختر کشور تشکیل شده است.این فعالیت، بخشی از کمان ماگمایی ارومیه- دختر بوده که عامل کانه‌زایی در این ناحیه، مشابه ذخایر طلای زرشوران، آق‌دره و ساری‌گونی شده است. سنگ میزبان کانه‌زایی شامل مجموعه‌ای از توالی‌های رسوبی متعلق به پالئوزوییک زیرین است که توسط توده‌های نیمه‌ژرف داسیتی کالکآلکالن با تمایل آلکالن (پتاسیم بالا) قطع شده‌اند. کانه‌زایی طلا در این کانسار به لحاظ بافتی بیشتر به‌صورت رگه- رگچه، پُرکننده فضاهای خالی، برشی، توده‌ای و دانه‌پراکنده رخ داده است. کانه‌زایی طلا در کانسار عربشاه از دیدنوع دگرسانی‌های گرمابی (کربنات‌زدایی، آرژیلیک، دولومیتی، سولفیدی و سیلیسی‌شدن) و روند تکوین کانه‌زایی در ارتباط با برشی‌شدن و ته‌نشینی سولفیدهای فلزات پایه، آهن، آرسنیک و آنتیموان شبیه به کانسارهای مرتبط با سامانه‌های زمین‌گرمایی (اپی‌ترمال کم‌سولفید) در جایگاه‌های آتشفشانی است، با این تفاوت که سنگ میزبان آن رسوبی است. بیشتر کانه‌های سولفیدی در این کانه‌زایی، شامل پیریت، آرسنوپیریت، ارپیمنت و رآلگار، استیبنیت، گالن، اسفالریت، طلا و کمتر کالکوپیریت است. طلا در این کانه‌زایی به‌صورت آزاد شده از دانه‌های پیریت اکسیده، همچنین بسیار ریز (نامریی) درون فازهای سولفیدی به‌صورت محلول جامد همچونپیریت‌های آرسنیک‌دار رخ داده است. با توجه به جایگاه ساختاری، سنگ میزبان، پاراژنز کانی‌ها، حضور آرسنیک، آنتیموان، جیوه و فلزات پایه، دگرسانی گرمابی و حضور طلا به‌صورت نامریی در پیریت‌های آرسنیک‌دار، کانسار طلای عربشاه را می‌‌توان در گروه کانسارهای اپی‌ترمال با میزبان رسوبی که در محیط‌های کششی درون‌‌قاره‌ای تشکیل شده‌اند، رده‌بندی کرد.
کلیدواژه ها:اپی‌ترمال، سن‌سنجی اورانیم- سرب، ژئوشیمی، عربشاه، ارومیه- دختر.
1دکترا، گروه زمین‌شناسی اقتصادی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران
2دانشیار، گروه زمین‌شناسی اقتصادی،دانشگاه تربیت مدرس،ت هران
۳استادیار، گروه زمین‌شناسی، دانشگاه زنجان، زنجان
نویسنده مسئول:مجید قادری؛ E-mail: mghaderi@modares.ac.ir