تحلیل هندسی و جنبشی ریز‌پهنه ساختاری لانیز، شاهدی بر تکامل ساختاری جنوب البرز مرکزی

 نوشته: دکتر علی  یساقی* و علی‌‌رضا عباسی*

چکیده

ریز پهنه ساختاری لانیز که میان بین گسلهای آهار ـ میگون در شمال و امام زاده داوود در جنوب قراردارد، یکی از ریز پهنه‌های ساختاری جنوب البرز مرکزی است که  بین گسلهای اصلی راندگی همروند با راستای رشته کوه تشکیل شده است . در این مقاله، هندسه ساختاری ریز پهنه لانیز به عنوان نمونه‌ای از این ریز پهنه‌ها و بر مبنای نتایج به‌دست آمده از تحلیل هندسی و جنبشی ساختارهای آن و میزان کرنش عامل دگرشکلی، تبیین شده و الگوی ساده شده ای از مراحل تکامل ساختاری آن که می تواند قابل تعمیم برای تکامل ساختاری جنوب البرز مرکزی باشد، ارائه گردیده است. تحلیل هندسی و جنبشی ساختارها بر مبنای بررسی‌ها و برداشتهای صحرایی نشان داد که گسلهای راندگی با مؤلفه‌های کوچک‌تر راستالغز و جهت شیب و رانشهای متفاوت شمالی و جنوبی، از ساختارهای اصلی کنترل کننده دگرشکلی این ریز پهنه هستند . هندسه این گسلهای راندگی با  رانشهایی در جهت‌های مختلف، به که واحد‌های قدیمی‌تر که در بخشهای میان آنها به سطح رسیده‌اند، شبیه به هندسه ساختارهای بالا رانده بوده و در دیگر ریز پهنه‌های ساختاری جنوب البرز مرکزی نیز دیده می‌شوند . همه این گسلها، با تاق‌ریختهای فرادیواره ای و ناو‌ریختهای فرو‌دیواره‌ای نا‌متقارن همراه بوده و بر مبنای تحلیل هندسی، از نوع چینهای تشکیل شده در اثر انتشار گسلهای راندگی هستند. این گسلهای راندگی اصلی به وسیله گسلهای با راستای تقریباً شمالی- جنوبی و با مؤلفه چیره‌تر راستالغز جابه‌جا شده‌اند و اثر دگر‌شکلی آنها همچنین موجب چرخش و خمیدگی ناحیه لولایی چینهای همراه با گسلهای راندگی اصلی شده است. به نظر می‌رسد این گسلهای تأخیری، در مراحل تکامل ساختاری البرز در اثر برهم کنش این رشته کوه با پهنه مقاوم خزر در ترشیری پسین و با تغییر رژیم زمین‌ساخت فشارشی به ترافشارشی، فعال شده‌اند. میزان پایین مقادیر کرنش اندازه‌گیری شده، نازک پوسته بودن این زمین‌ساخت را نشان می‌دهد.

کلید واژه : هندسه و سازوکار گسل، چین‌خوردگی مرتبط با گسل، ریز‌پهنه‌های ساختاری، زمین‌ ساخت ترافشارشی، تکامل ساختاری البرز مرکزی

*گروه زمین‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس