رمزگشایی تغییرات میدان تنش با استفاده از واکاوی زمین‌ساخت شکننده در گستره شهربابک
رمزگشایی تغییرات میدان تنش با استفاده از واکاوی زمین‌ساخت شکننده در گستره شهربابک
لیلا عبادی1، سیداحمد علوی2 و محمدرضا قاسمی3
تاریخ دریافت: 20/ 06/ 1395 تاریخ پذیرش: 29/ 09/ 1395
چکیده
دراین مقاله بخشی از گستره شهربابک، درشمال باخترا ستان کرمان مطالعه می‌شود که از دید زمین‌شناسی بخشی از ایران مرکزی و کمربند ارومیه- دختر است. واحدهای سنگیا ین حوضه در دوران میوسن تحت تأثیر تنش‌های فشاری با روند شمال خاوری قرار گرفته‌اند و دگرشکلی با گسترش چین‌ها و گسل‌ها با روند شمال‌باختری- جنوب‌خاوری مشخص می‌شود. هدف این مقاله رمزگشایی دگرشکلی چندمرحله‌ای وتاریخچه تنش دیرینه در بخشی از ایران مرکزی در گستره شهربابک است و این که چطور ابعاد مختلف زمین‌شناسی با میدان‌های تنش در طول زمان ارتباط پیدا می‌کنند. از سوی دیگر نشان داده می‌شود که چگونه دگرشکلی‌های شکننده و تحلیل تنش دیرینه می‌تواند درت فسیر تکامل زمین‌ساخت پس ازبرخورد سودمند باشند. رمزگشایی توالی رویدادهای دگرشکلی، که ساختارهای امروزه گستره مورد مطالعه را شکل داده‌ا ند؛با استفاده ازت حلیل زمین‌ساخت شکننده صورت می‌گیرد که شامل وارون‌سازی تنسور تنش است و ازداده‌های لغزش گسل به دست می‌آید. ازاینرو مطالعه آماری روی رابطه میان میدان‌های تنش مختلف و چین‌خوردگی‌ها صورت گرفت تا ازاین راه، درک بهتری از تاریخ دگرشکلی فشاری حاکم بر گستره به دست آید. بازسازی سامانه‌ای زمین‌ساخت شکننده اجازه می‌دهد تا یک چرخش پادساعت‌گرد در مسیر اصلی فشارش در طول زمان مشخص شود. به‌طوری که دو مسیر فشاری N55EوN84E از اواخر کرتاسه تا اواخر میوسن پیش ازچین‌خوردگی ایجادشده و فشارش همزمان با چین‌خوردگی N40E دراواخر میوسن شکل گرفته است. پس از چین‌خوردگی، در پلیوسن مسیر فشار شبهN29E تغییروضعیت داد و در پایان درزمان پلیستوسن مسیر فشارشبهN3E رسید. اگرچه این چرخش پادساعت‌گرد مسیر تنش فشاری، درطول زمان پیشرونده بوده است؛ تحلیل‌ها نشان می‌دهد که سه رژیم تنشی مشخص؛ پیش، همزمان و پس از چین‌خوردگی وجود داشته و با رویداد فشاری منطبق است. ازاین رو با تحلی لتنش ومشاهدات صحرایی مشخص شد که بسیاری از گسل‌های راستالغز راست‌بر نسل اول به عنوان گسل‌های معکوس با روند شمال باختر- جنوب خاور دربخش جنوب باختر ایران مرکزی از ناحیه شهربابک فعال شده‌اند. این نتایج می‌تواند توسط فرضیه تغییرچرخش پادساعت‌گرد د رمسیر صفحه عربی با توجه به صفحه اوراسیا و چرخش بلوکی ایران مرکزی حمایت شود.
کلیدواژهها:تنش دیرینه، زمین‌ساخت شکننده، چرخش، چین، شهربابک.
1دکترا، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
2استاد، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
3دانشیار، پژوهشکده علوم زمین، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران
نویسنده مسئول:لیلا عبادی؛ E-mail:leilaebadi2014@yahoo.com