شناسایی منشأهای داخلی توفان های گردوغبار با استفاده از سنجش از دور، GIS و زمین‌شناسی (مطالعه موردی: استان خوزستان)
شناسایی منشأهای داخلی توفان های گردوغبار با استفاده از سنجش از دور، GIS و زمین‌شناسی (مطالعه موردی: استان خوزستان)
پیمان حیدریان1، علی اژدری1، محمد جودکی2، جواد درویشی خاتونی1 و رضا شهبازی3
تاریخ دریافت: 06/ 11/ 1394 تاریخ پذیرش: 18/ 03/ 1395
چکیده
توفان گردوغبار زیان‌های هنگفتی در ایران، بهویژه استان خوزستان به وجودآورده است. از این رو، نیاز مبرمی به پهنه بندی منشأهای گردوغبار به عنوان اولین گام در مبارزه با این توفانها وجود دارد. شناسایی دقیق منشأهای داخلی گردوغبار استان خوزستان، با به کارگیری روش ترکیبی سنجش از دور، GIS و رسوب شناسی هدف مطالعه حاضر است. برای این منظور، داده های مکانی خاک شناسی، کاربری زمین، اقلیم، شیب (گردآوری از سازمان مربوطه) و رسوب‌شناسی به عنوان لایه های محدود کننده و لایه پوشش گیاهی، دمای سطح زمین و رطوبت خاک به عنوان لایه های اصلی استفاده شدند. نقشه رسوب‌شناسی منطقه با نمونه‌برداری میدانی (900 نمونه) و روش‌های دورسنجی تهیه شد. همچنین لایه های اصلی با اجرای پردازش‌های محاسباتی لازم روی تصاویر ماهواره لندست 8 استخراج شدند. لایه های محدودیت برای حذف مناطق بدون پتانسیل تولید گردوغبار به کار گرفته شد. در مرحله بعد وزندهی لایه های اصلی با بکارگیری روش مقایسات زوجی و روش تحلیل سلسله مراتبی فازی (FAHP) صورت گرفت. پس از ضرب هر لایه اصلی در وزن متناظر، تلفیق پایانی لایه ها انجام شد و نقشه مناطق منشأ گردوغبار به دست آمد. برای درستی سنجی نتایج، بازدید میدانی در 180 نقطه از منشأها صورت گرفت که گویای دقت بالای مناطق شناسایی شده است. نتایج نشان می دهد که 9 درصد از مساحت دشت خوزستان، معادل 349254 هکتار منشأهای تولید گردوغبار هستند. کانون‌های گردوغبار بر پایه نوع کاربری و مساحت، به ترتیب شامل مراتع تخریب شده، زمین‌های کشاورزی دیم رها شده، زمین‌های بدون پوشش، تالابها و آبگیرهای خشک شده و زمین‌های کشاورزی آبی هستند.
کلیدواژه‌ها:توفان های گردوغبار، شناسایی منشأ گردوغبار، سنجش از دور، رسوب‌شناسی، سامانه اطلاعات جغرافیایی، استان خوزستان.
1کارشناسی ارشد، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، منطقه جنوب باختری (مرکز اهواز)، اهواز، ایران
2دکترا،سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، منطقه جنوب باختری (مرکز اهواز)، اهواز، ایران
3دکترا، مرکز پژوهشهای کاربردی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، کرج، ایران
نویسنده مسئول:پیمان حیدریان؛ E-mail:peyman.2012RS@Gmail.com