اندازه گیری مونازیت و کانیهای همراه به روش تغلیظ کانیهای سنگین در پلاسر مروست (ایران – یزد)
اندازه گیری مونازیت و کانیهای همراه به روش تغلیظ کانیهای سنگین در پلاسر مروست (ایران – یزد)
نوشته: مسعود علی پور* ، دکتر ایرج رسا** ، دکتر محمود مهرپرتو* و علیرضا باباخانی*
چکیده
مونازیت از کانیهای گروه فسفات است و به فسفات توریم و عناصر خاکی کمیاب معروف است. مونازیت کانی کمیابی است و به عنوان سازنده فرعی در گرانیتها، گنیسها، آپلیتها، پگماتیتها و به شکل دانه‌های مدور در ماسه‌های مشتق از تجزیه چنین سنگهایی ظاهر می‌شود. این کانی به دلیل مقادیر قابل ملاحظه‌ای از توریم و عناصر خاکی کمیاب در ترکیب خود، همواره به عنوان یک کانی ارزشمند و اقتصادی در کانسارهای پلاسری مطرح است.
پلاسر مونازیت مروست، در چهار چوب اکتشافات ژئوشیمیایی و کانی سنگین ناحیه‌ای در محور یزد- سبزواران شناسایی و معرفی گردید. کاوشهای بعدی در این منطقه نشان داد که رسوبهای دشت جوان (Q2t) و رودخانه‌ای جوان (Qal) در بردارنده کانی مونازیت هستند. مقدار مونازیت در این پلاسر از 50 تا 525 گرم در تن تغییر می‌کند و ذخیره این کانسار پلاسری 8866425 تن با عیار میانگین 150 گرم در تن مونازیت برآورد می‌شود. تجزیه نمونه‌های کنسانتره به روشهای طیف سنجی جرمی و میکروپروب نشان می‌دهد که مونازیت مروست غنی از عناصر خاکی کمیاب سبک (Ce,La,Nd,Pr,Eu,Sm) است و مقدار REE2O3 آن حدود 45/55 درصد اندازه گیری شده است.
در این کانسار پلاسری، پیریت هماتیتی شده، اپیدوت، سلستیت، سروسیت، روتیل، مگنتیت، گارنت، ایلمنیت، پیروکسن ، آمفیبول و گاه زیرکن و آپاتیت همراه با مونازیت حضور دارند.
در منطقه مروست، سنگ مادر مونازیت شیلهای سیاه است که به صورت متناوب با ماسه سنگهای آهکی، آهک و گاه کنگلومرا، قرار گرفته‌اند و گرهکهای مونازیت به صورت پراکنده در شیلها تظاهر دارند . هوازدگی و فرسایش چنین سنگهایی سبب آزادشدن دانه‌های مونازیت و تمرکز آن در رسوبهای دشت جوان و رودخانه‌ای شده است.
کلید واژه‌ها: مونازیت، پلاسر، کانی سنگین، عناصر خاکی کمیاب، مروست.
*دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
**سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران