ویژگیهای کانی‌شناسی، دگرسانی متاسوماتیکی و شرایط تشکیل اسکارن آهن پهناور، خاور سیه‌رود، آذربایجان‌شرقی
ویژگیهای کانی‌شناسی، دگرسانی متاسوماتیکی و شرایط تشکیل اسکارن آهن پهناور، خاور سیه‌رود، آذربایجان‌شرقی
نوشته: کمال سیاه چشم *، علی اصغر کلاگری *,** و علی عابدینی *
چکیده
اسکارن پهناور، در خاور سیه رود، نمونه‌ای شاخص از اسکارنهای غنی از مگنتیت است که در محل همبری توده نفوذی کوارتز- دیوریتی قولان با مشخصه گرانیتوییدی تیپ I (به سن الیگومیوسن) با سنگهای کربناتی غالباً آهکی کرتاسه بالایی تشکیل شده است. مشاهدات صحرایی و مطالعات کانی‌شناسی نشان می‌دهند اسکارن پهناور از نوع کلسیک بوده و شامل دو زون 1) درون اسکارن و 2) برون اسکارن است. برون اسکارن زون اصلی بوده و خود شامل دو زون مشخص1) گارنت اسکارن در سمت همبری و 2) اپیدوت اسکارن با فاصله دورتر از همبری می‌باشد. دو مرحله کلی اسکارن‌زایی در پهناور تشخیص داده شد، 1) مرحله پیشرونده و 2) مرحله پسرونده. مرحله پیشرونده که در محدوده دمایی 550-470 درجه سانتی‌گراد تشکیل شده، خود شامل دو مرحله مجزا، الف) تشکیل اسکارنویید هورنفلسی (بای متاسوماتیک) و آهکهای دوباره تبلور یافته (مرمر) به‌صورت ایزوشیمیایی و ب) تشکیل اسکارن متاسوماتیک که در طی آن یک سری کانیهای سیلیکات کلسیم بدون آب دانه متوسط تا درشت تشکیل شدند. مرحله پسرونده در دمای کمتر از 470 درجه سانتی‌گراد شروع شده و شامل دو مرحله جداگانه است. الف) مرحله پسرونده پیشین که در آن مجموعه کانیایی سیلیکات‌کلسیم بدون آب تشکیل شده در مرحله پیشرونده توسط یک‌سری کانیهای سیلیکاتهای کلسیم آبدار (اپیدوت، ترمولیت– اکتینولیت)، سیلیس(کوارتز)، کربنات (کلسیت) و کانیهای مات (مگنتیت، هماتیت و پیریت) جانشین شده‌اند. مگنتیت عمدتاً در طی این مرحله تشکیل شده است. ب) مرحله پسرونده پسین که در جریان آن بیشتر کانیهای تشکیل شده در مراحل قبلی متحمل دگرسانی شده و به یک سری مجموعه دانه ریز شامل کلریت، کلسیت، کوارتز، هماتیت و کانیهای رسی تبدیل شده‌اند.
کلید واژه‌ها: باتولیت قره‌داغ، سیه رود، پهناور، اسکارن زایی، متاسوماتیسم
*گروه زمین شناسی، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز
**انستیتو تحقیقاتی علوم پایه، تبریز