تَکوین زمین‌ساختی و مُدل ساختاری پنجره زمین‌ساختی آق‌دَربند
تَکوین زمین‌ساختی و مُدل ساختاری پنجره زمین‌ساختی آق‌دَربند
نوشته: دکترسهراب شهریاری* ،دکتر فرزین قائمی** ،دکتر سید رضا موسوی حرمی ** و دکتر عبدالله سعیدی ***
چکیده
پی‌سنگ حُوضه رسوبی کُپه داغ از واحدهای سنگی پیش از ژوراسیک تشکیل شده است. این نهشته‌ها که در منطقه آق‌دَربند رخنمون دارند، در کوهزایی‌های هِرسی‌نین، سیمِرین و آلپین به شدت دگر شکل شده‌اند (شکل 1). کوهزایی هِرسی‌نین سبب دگرگونی تا حد رُخساره شیست سبز همراه با گسلش شدید در سنگها شده، در حالی که، کوهزایی سیمرین در تریاس منطقه را تحت تاثیر فعالیت گسلهای راندگی قرار داده است. در پایان، کوهزایی آلپین از زمان پالئوژن تا عهد حاضر سبب چین خوردگی نهشته‌های حُوضه کُپه داغ را باعث شده که در ابتدا گسلش راندگی و به دنبال آن گسلش مورب‌لغز (امتداد لغز با مؤلفه معکوس) را در منطقه ایجاد کرده است و هنوز فعالیت این گسلهای مورب‌لغز ادامه دارد.
واحدهای سنگی موجود در پی‌سنگ، شامل سنگهای رسوبی و آذرین است. سنگهای رسوبی، بیشتر شامل واحدهای آواری، کنگلومرا، ماسه‌سنگ و شیل با سن احتمالی دونین تا تریاس می‌شود که بیشتر آنها از یک منشأ آذرین تغذیه شده‌اند. بیشترین پوشش نهشته‌های این منطقه، شامل نهشته‌های تریاس است. سنگهای آذرین که رخنمون کوچکی در جنوب باختری پنجره آق‌دَربند دارند را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد:
1- مجموعه اُفیولیت دره انجیر که بیشتر شامل سنگهای اولترامافیک و گابرویی است.
2- توفهای اسیدی. این مجموعه به‌صورت ورقه‌های نازک توسط گسلهای راندگی بر روی مجموعه اُفیولیتی رانده شده و با آن درهم آمیخته است.
کلید واژه ها: پنجره تکتونیکی آق دَربند، حُوضه کُپه داغ، بلوک توران، پالئوتتیس، کوهزایی های هرسی نین، سیمرین و آلپین، گسل راندگی.
* دانشگاه شهید بهشتی ، تهران، ایران
** دانشگاه فردوسی مشهد، ایران
*** سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور