شناخت گسلهای پنهان و ارتباط آن با دگرشکلی‌‌های موجود در جنوب خاور زاگرس با استفاده از رهیافت دورسنجی

نوشته : فاطمه مهشادنیا*

چکیده

      ناحیه مورد مطالعه در جنوب خاور بخش چین خورده ـ رانده زاگرس واقع است و تحت تأثیر جنبش دوباره ساختارهای زیرسطحی و زایش تغییرشکلهای جوان درکوهزایی آلپ پایانی قرار گرفته اسـت. استفاده از داده‌های دورسنجی در این ناحیه نشان داد که این ناحیه دارای پیچیدگی‌های ساختاری ناشی از اثر برهم افتادگی دگرشـکلی‌های حاصل از فعالیتهای جوان‌‌تر خطواره‌های عرضی‌، بر ساختارهای چین خورده ـ رانده بخش پیشــانی کوه‌زاد زاگرس اسـت. با اسـتفاده از تفسـیر بصـری تصاویر ماهواره‌‌‌ای و بررسـی شـواهدی مانند : هندســه خمیدهء لولای چین‌ها و وجود دگرشـکلی‌های مشــابه در سـاختـارهای زیرسـطحی، زایش  راستاهای متفاوت چین خورده‌، تداخل محور چین‌ها‌،  زایش چین‌های کم شیب و رخنمون توده‌های نمکی پروتروزوییک بالایی، دو سامانه از گسلهای عرضی زیرســـطحی در منطقه موردمطالعه معرفی شـده است. سـامانه اول با راستـایی در فاصله آزیموتی صفر تا درجه 90بر پایه رخنمون  توده‌هـــای نمکی در راستای آنها و جابه‌جایی چپگرد سـاختارهای چین خورده ـ رانده شناسایی شـــده اســت. در حالی که سامانه دوم با راســتایی در فاصله  آزیموتی  270 تا 360  درجه توانایی کمتری در دیاپیریسم و رخنمون ساختن  توده‌های نمکی داشته و بدین ترتیب توده های نمکی بسیار کمی در راستای آنها دیده شده است. بر مبنای هندسه خمیده چین‌های بخش پیشانی کوهزاد، جا به جایی راستگرد  این سامانه تحلیل شده است.

    همچنین با تحلیل آماری خطواره‌های ساختاری استخراج شده از تصاویر ماهواره ای، به نظر می‌رسد که بیشینهء تنشی با آزیموت تقریبیدرجه20 در منطقه حاکم بوده و یا می‌باشد و عملکرد آن به صورت ایجاد دو سامانه از گسلهای برشی مزدوج (با مؤلفه چیره راستالغز) نمایان شده است. مؤلفهء راستالغز چپگرد مشاهده شده در راستای گسلهای زیرسطحی در فاصلهء آزیموتی  صفر تا درجه90  و همچنین مؤلفهء راستالغز راسـتگرد مشـاهده شده در راستای گسلهای زیرسطحی در فاصله آزیموتی  270 تادرجه360  در منطقه مورد مطالعه، توجیهی بر این احتمال است. با توجه به شباهت‌های بسیار نمودار آماری خطواره‌های ساختاری جنوب خاور و شمال باختر زاگرس،  الگوی ساختاری ارائه شده در منطقه مورد مطالعه را به‌احتمال  می‌توان برای تمامی زاگرس در نظر گرفت.

افزون بر این، الگوی ساختاری پیشنهاد  شده می‌تواند برخی دلایل احتمالی را مبنی بر توزیع غیریکنواخت گنبدهای نمکی در منطقه مورد مطالعه، بیان دارد.

شمال عــــراق و جنوب خــــــــــاور زاگرس به‌عنوان حاشیهء شــــــمالی و شمال خاوری  صفحــــــــهء  عـــربی و بخـــــــش پیشـــــانی کوه‌زاد آلپی توروس ـ زاگرس، شباهت‌های بسیاری با الگوی زمین ساخت پی سنگی  بخش شمال خاور صفحه عربی در عربستان سعودی دارند. هم راستایی بیشتر گسلهای برشی مزدوج منطقه مورد مطالعه و همچنین چین خوردگی‌ کم شیب حاصل از فعالیت آنها‌، با راستای گسلهای پی سنگی و چین‌های جوان پوشاننده آنها دربخش شمال خاوری صفحه عربی در عربستان سعودی بیان کننده این امر است که این گسلها بسیار ژرف و بنابراین،  پی سنگی هستند.       

واژه‌های کلیدی: گسلهای پنهان ، انواع دگرشکلی،  جنوب  خاور زاگرس  و رهیافت دورسنجی

* فارغ التحصیل کارشناسی ارشد تکتونیک، دانشگاه تربیت مدرس