معدن سدی برای تحریم‌های اقتصادی بیگانگان است

دانشگاه تهران پایه گذار مهندسی نوین در ایران است و طی 70 سال گذشته خدمات ارزنده‌ای به بخش صنعت ایران ارائه کرده است. معتقدم دانشگاه در هیچ دوره‌ای از زمان پیر نمی‌شود و در تمام شرایط زاینده است این امر در تمامی نقاط دنیا به اثبات رسیده است. چرا که توانسته بخش صنعت و معدن جهان را متحول کند.
این قابلیت‌ها سبب شده بعد از جنگ جهانی دوم، کشورهای اروپایی توسعه صنعتی را بیش از پیش پیگیری کنند. به طوری که در سال‌های 1950 تا 1975 تولید فولاد را با رشد 2/6درصدی همراه سازند. با این حال پس از سال 1975 به دلیل تحولات جهانی رشد تولید این محصلو کند شد تا اینکه درسال 1990 کشورهای نیمه صنعتی برنامه توسعه صنایع انرژی بر را دنبال کردند که ماحصل آن افزایش چشمگیر تولید فولاد و آلومینیوم در کشورهای آسیایی است.
چنین سیاستی درسال 2002 باعث رشد تولید فولاد به مرز 850 میلیون تن شد و اکنون نیز می‌بینیم که این رقم از یک میلیارد تن نیز برای سال (2004) فراتر رفته است.
شرایط فعلی و چشم انداز آینده نشان می‌دهد، ایران باید سیاست‌ توسعه صنعتی را به طور مستمر پیگیری کند چرا که وجود مواد معدنی و انرژی ارزان چنین ضرورتی را بیش از پیش برجسته می‌کند. در حالیکه جهان برای توسعه فولاد و به خصوص تغذیه صنایع چین با چالش‌ مواد اولیه روبه‌روست.
این در شرایطی است که قیمت مواد معدنی و فولاد نسبت به 3 سال گذشته اصلا قابل قیاس نیست. در این مدت قیمت هر تن کک متالوژی از 80 به 320 دلار، اسلب از 130 به 500 دلار و مس از 1300 به 3300 دلار افزایش یافته است. بنابراین در شرایط فعلی، چاره‌ای جز استخراج و توسعه بخش معدن نداریم. با این حال باید نظر داشته باشیم صنایعی رقابت پذیر است که متکی به معادن و انرژی ارزان باشد و من معتقدم ما از چنین شرایطی برخورداریم. حتی در شرایطی فعلی که نرخ تعرفه واردات فولاد 6 تا 15 درصد است و نرخ تعرفه آلومینیوم و مس صفر درصد است.
با نگاهی به جایگاه این فلزات در صنعت به این نکته می‌رسیم که معدن موتور بخش صنعت است. چرا که اگر آلومینیوم، مس و فولاد نباشد رشد این بخش با موانع و مشکلات حادی روبه‌رو خواهد شد. واقعیت نشان داده معدل اقتصاد پایدار است و هیچ تحریمی آن را متزلزل نمی‌کند.
اکنون مصرف فولاد در جهان رو به افزایش است طوری که چین در نظر دارد تولید فولاد را از 280 تن به 400 میلیون تن افزایش دهد. از طرفی مصرف سرانه فولاد به ازا هر نفر در جهان رو به رشد است این رقم به طور متوسط در جهان 170 کیلوگرم، در کشورهای صنعتی 600 تا 700 کیلوگرم و در کشورهای عقب افتاده 20 کیلوگرم است. البته در سال‌های گذشته تولید فولاد در کشورمان رشد قابل توجهی داشته است. تولید این محصول در ابتدای انقلاب 500 هزار تن بود و این رقم در سال 76 به حدود 6 میلیون تن افزایش یافت و قرار است در سال 83 به بیش از 10 میلیون تن برسد. این رقم در مقایسه با سال قبل از رشد 5/12 درصدی برخوردار است.
همچنین پیش‌بینی می‌شود در 5 سال آینده مصرف فولاد در ایران به مرز 18 میلیون تن در سال افزایش یابد.
در چنین شرایطی مشکل توسعه بخش معدن اینست که، هنوز منابع معدنی کشورمان را به طور مطلوبی شناسایی و پتانسیل یابی نکرده‌ایم. در صورتی که کانادایی‌ها 4 بار منابع معدنی کشورشان را بررسی کرده‌اند. با اینحال باید اذعان کرد که تاکنون 832 اندیس مس در ایران شناسای شده اما تاکنون فقط توانستیم از این تعداد 3 معدن را شناسایی و بهره‌برداری کنیم. البته سازمان توسعه برای تامین منابع مالی مورد نیاز بخش اکتشاف محدودیتی ندارد و برای رشد این بخش با سازمان زمین شناسی همکاری مناسبی را آغاز کرده است.
در این زمینه استفاده از صندوق ذخیره ارزی برای توسعه بخش معدن ضروری است. چرا که بخش صنعت تاکنون توانسته 5 میلیارد دلار از این محل استفاده کند در صورتی بخش معدن از این حساب تاکنون استفاده نکرده است. امروزه بخش‌هایی از معدن مورد کم لطفی قرار گرفته‌اند که می‌توانند درآمد قابل ملاحظه‌ای برای کشور رقم بزنند. به طور مثال به اکتشافات ذخایر شورابه‌ای در کشور کمتر توجه شده است. طبق برآوردهای صورت گرفته 20 میلیارد دلار ماده معدنی شورابه‌ای در ایران وجود دارد که با بهره‌برداری از این ذخایر، دستاوردهای مطلوبی در این بخش کسب خواهیم کرد.
در انتها یادآور می‌شوم: تصمیم اخیر مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز مبنی بر مجاز دانستن واگذاری صنایع معدنی و معادن بزرگ به بخش خصوصی، تاثیر مثبتی در توسعه معادن بر جای می‌گذارد چرا که با درآمد حاصل از واگذاری‌ها می‌توانیم منابع مالی مورد نیاز طرح‌های توسعه معدنی را تامین کنیم

 

سایت معادن ایران (روزنامه دنیای اقتصاد)