سنگ‌های قیمتی و تجارت 600میلیارد دلاری‌

پیشینه تاریخی صنعت استخراج و فرآوری گوهرها و سنگ‌های قیمتی در ایران زمین به پیش از میلاد مسیح باز می‌گردد.شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد که در نخستین تمدن‌های این مرز و بوم سنگ‌های قیمتی و یا احجار کریمه از جایگاه‌ اعتقادی و اقتصادی ویژه‌ای برخوردار بوده است به طوری که زیبایی و کمیابی این کانی‌ها اهمیت آنها را تا حدی بالا برده بود که مردم آن روزگار اعتقاد به قدرت‌‌هایی ماورایی مانند راز جوانی ابدی، طلسم‌های شفابخش و بخت  و اقبال و از این قبیل برای هر یک از این کانی‌ها در اذهان خود داشته‌اند.امروزه  اگرچه این اعتقادات و باورها مردود به نظر می‌رسد ولی باید اعتراف کرد که صنعت استخراج و فرآوری سنگ‌های قیمتی و جواهرات داروی شفابخش اقتصاد بسیاری از کشورها شده و سهم مهمی از تجارت جهانی را به خود اختصاص داده است.
 با توجه به مدارک به دست آمده از قرون ما بین دوم تا یازدهم هجری (که نزدیک به 35عنوان کتاب در زمینه علوم مربوط به سنگ‌های قیمتی است)، به جرات می‌توان گفت که بنیانگذاران علم جمولوژی (Gomology) و یا علم شناخت سنگ‌های قیمتی در جهان دانشمندان مسلمان ایرانی چون جابرابن‌حیان، طوسی، ابوریحان بیرونی و شیخ احمد سفاوی بوده‌اند و امروزه آثار به جای مانده از هنرمندان ایرانی آن دوره که به خط زیبای فارسی و یا آیات قرآنی مزین شده‌اند در موزه‌های مشهور و معتبر جهان نگهداری می‌شوند.متاسفانه همزمان با باز شدن پای دولت‌های استعمارگر به ممالک اسلامی در عهد صفویه به بعد و اتخاذ سیاست‌های وابسته همانگونه که بسیاری از دیگر صنایع و علوم رو به افول و زوال  گذاردند، علوم و صنایع مربوط به این رشته نیز به دست فراموشی سپرده شد.با این حال مدتی است که این رشته مهم و استراتژیک بار دیگر مورد توجه قرار گرفته و امید است توسعه وشکوفایی آن را هر چه سریع‌تر  شاهد باشیم.
 امروز استخراج و فرآوری و صادرات سنگ‌های قیمتی بخش مهمی از اقتصاد کشورهایی چون برزیل، کلمبیا، آفریقای جنوبی، استرالیا، برمه، سریلانکا، تایلند، چین، هند، کشورهای اروپایی، ایالات متحده  و بسیاری از دیگر کشورها را تشکیل می‌دهد، به صورتی که تصور حذف این صنعت برای تعدادی از این کشورها حکم حذف صنعت نفت  در کشور ما را دارد.
 ارزش تولید جهانی سنگ‌های قیمتی پس از فرآوری در سال گذشته به بیش از 600میلیارد دلار رسیده است که رقمی نزدیک به 15میلیارد دلار از آن مربوط به صادرات رژیم صهیونیستی (که خود وارد کننده سنگ‌های قیمتی خام است) بوده است. به طور کلی کشورهای آفریقایی عمدتا صادرکننده سنگ‌های قیمتی خام و کشورهای اروپایی بیشتر واردکننده این کانی‌ها و تولیدکننده سنگ‌های قیمتی مصنوعی و بسیاری از کشورهای آسیایی صادرکننده سنگ‌های قیمتی خام و فرآوری شده و اکثر کشورهای عربی وارد کننده محصولات نهایی این کشورها و بسیاری از دیگر کشورها واردکننده سنگ‌های خام هستند که پس از فرآوری اقدام به صادرات مجدد آنها می‌نمایند.
 در یک نگاه اگر به ارقام مربوط به ارزش تولید جهانی سنگ‌های قیمتی خام و فرآوری شده توجه نماییم و ارقام مربوط به ارزش تولید الماس صنعتی و دیگر سنگ‌های قیمتی ای که در صنایع مختلف استفاده می‌شوند و همچنین تولیدات الماس مصنوعی و دیگر سنگ‌های قیمتی ای که در لابراتوارها به طور مصنوعی تولید می‌شوند را به این ارقام اضافه کنیم عظمت این رشته از صنعت و معدن به خوبی روشن می‌شود.امروزه اهمیت بازار جهانی سنگ‌های قیمتی به حدی است که در اکثر کشورهای جهان متخصصین این رشته در محافل آکادمیک ویژه‌ای تحت نام جمولوژی (Gomology) و یا گوهرشناسی تربیت می‌شوند.
  100کانی قیمتی و نیمه قیمتی
 در حال حاضر بر خلاف تصور عامه که سنگ‌های قیمتی را محدود به چند کانی مانند الماس، یاقوت، زمرد، و ... می‌داند، بیش از 100نوع کانی وجود دارد که به عنوان سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی مورد استفاده قرار می‌گیرد که از میان آنها 25کانی از اهمیت بیشتری برخوردار است و در ایران فقط یکی دو مورد از آنها مانند فیروزه نیشابور تولید و بقیه از خارج وارد می‌شوند. ضمن اینکه بیش از 50 محدوده جدید توسط این موسسه مورد شناسایی قرار گرفته است. امروزه اگرچه اکثر این کانی‌ها در لابراتوارها به صورت مصنوعی (جهت مصارف صنعتی و زینتی) هم ساخته می‌شوند (الماس مصنوعی جهت مصارف صنعتی به ارزش کیلویی ده‌میلیون‌تومان) ولی رشد ارزش سنگ‌های قیمتی طبیعی همچنان به صورت تصاعدی ادامه دارد.
  ارزش 10 هزار برابری
 در یک مقایسه اگر ارزش یک نگین زمرد با کیفیت عالی به وزن60قیراط (معادل 12گرم) و به ارزش تقریبی یک‌میلیون‌دلار را با 12گرم طلا به ارزش تقریبی 100دلار را مقایسه کنیم در می‌یابیم که 60قیراط زمرد 10هزار برابر وزن مشابه طلا ارزش دارد و چرا امروزه اکثر سرمایه‌گذاران کوچک و بزرگ در جهان خرید سنگ‌های قیمتی را بر خرید فلزات قیمتی ترجیح می‌دهند.
  پتانسیل‌های ایران
 با توجه به مطالعات و تحقیقات انجام شده، پتانسیل‌های بالقوه بسیار خوبی از ذخائر معدنی انواع سنگ‌های قیمتی در استان‌های مختلف کشور وجود دارد که کار مطالعات اولیه بسیاری از آنها انجام و تعدادی در شرف تکمیل مطالعات و صدور گواهی کشف است. همچنین راه‌اندازی اولین کارگاه فرآوری سنگ‌های قیمتی در ایران و گردآوری مجموعه‌ای از کانی‌های قیمتی ایران و مدارک و اطلاعات علمی و فنی رشته جمولوژی در زمینه‌های اکتشاف، استخراج، فرآوری، تولید دستگاه‌های فرآوری و ساخت مصنوعی آنها جهت مصارف صنعتی و زینتی مانند الماس و یاقوت مصنوعی درا ین موسسه می‌تواند مقدمه خوبی برای راه‌اندازی کامل و شکوفا نمودن دوباره این رشته از صنعت و معدن در کشور عزیزمان باشد.

دنیای اقتصاد