تداوم فرونشست جنوب تهران شریان‌های حیاتی شهر را تهدید می‌کند
به گزارش روابط عمومی سازمان زمین شناسی کشور، بررسی‌های سازمان زمین‌شناسی نیز حاکی از آن است در منطقه وسیعی از جنوب غرب تهران با مساحت حدود 416 کیلومتر مربع پدیده فرونشست منطقه‌یی با الگوی V شکل و بیشینه نرخ ...
براساس اندازه‌گیری‌های کارشناسان سازمان نقشه‌برداری کشور، اراضی وسیعی در جنوب غرب تهران در محدوده مناطق 17، 18 و 19 شهرداری در امتداد جاده کمربندی تهران و همچنین حدفاصل سه راه آذری تا تقاطع بزرگراه آزادگان با آیت‌الله سعیدی(جاده قدیم ساوه) با پدیده فرونشست مواجه شده است.
به گزارش روابط عمومی سازمان زمین شناسی کشور، بررسی‌های سازمان زمین‌شناسی نیز حاکی از آن است در منطقه وسیعی از جنوب غرب تهران با مساحت حدود 416 کیلومتر مربع پدیده فرونشست منطقه‌یی با الگوی V شکل و بیشینه نرخ نشست حدود 16 سانتی متر در سال شکل گرفته و فرونشست در آن همچنان ادامه دارد.
به گفته رییس گروه زمین شناسی مهندسی سازمان زمین شناسی کشور، پدیده نشست زمین در منطق جنوب غرق تهران که عمدتا از برداشت بیش از حد آب‌های زیر زمینی ناشی شده، ضمن آسیب رساندن به تاسیسات انتقال آب شهر، سایر شریان‌های حیاتی از جمله خطوط انتقال گاز را نیز با مخاطرات جدی مواجه کرده است. علاوه بر این شیب‌دار شدن زمین در اثر این فرونشست‌ها، آسیب‌پذیری اراضی جنوب شهر را در برابر سیل به شدت افزایش داده است.
مهندس امیر شمشکی، کارشناس آب‌شناسی گروه زمین‌شناسی مهندسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور و از مجریان طرح «بررسی فرونشست زمین در دشت تهران - شهریار» گفت:در تبیین روند تحقیقات و پیگیری‌های سازمان زمین‌شناسی کشور در خصوص پدیده فرونشست مناطق جنوب غرب تهران، نتایج فاز اول طرح تحقیقاتی سازمان زمین‌شناسی را در این زمینه تشریح کرد.
وی خاطرنشان کرد: در پی اندازه گیری های انجام شده توسط سازمان نقشه برداری کشور و اعلام رخداد پدیده فرونشست در دشت جنوب غربی تهران، سازمان مدیریت وبرنامه ریزی کشور مسؤولیت بررسی این پدیده و شناسایی عوامل مؤثر در شکل گیری آن را به سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور سپرد.
براساس بررسی‌های اولیه مشخص شد که کاهش تراز سطح زمین در رابطه با وقوع پدیده فرونشست در این ناحیه است. بر این اساس، در گام نخست به منظور صحت سنجی و تعیین محدوده فرونشست با همکاری محققان دانشگاههای آکسفورد و کمبریج انگلستان با استفاده از روش پیشرفته InSAR وجود این پدیده اثبات و محدوده آن مشخص شد.
به منظور بررسی جامع این پدیده، تعیین راه حل‌های اصلی ممانعت از گسترش آن و مشخص کردن راهبرد ادامه مطالعات دراز مدت با همکاری سازمان‌های مرتبط بویژه وزارت نیرو، سازمان نقشه‌برداری کشور و وزارت مسکن و شهرسازی، حجم قابل ملاحظه‌ای از آمار و اطلاعات مورد نیاز گردآوری شده و با هدف بالابردن سرعت و دقت در تحلیل نهایی، گام به گام با پیشرفت مطالعات آمار و اطلاعات گردآوری یا تهیه شده، وارد محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS) شده است.
وی خاطرنشان کرد: بررسی ها تا این مرحله نشان می دهد که عامل اصلی این رویداد، افت شدید سطح آب زیرزمینی و ضخامت زیاد نهشته‌های ریز دانه است.
در راستای کنترل این پدیده و کاهش خسارت های احتمالی، لازم است که در گام نخست هرچه سریعتر نسبت به کاهش بهره برداری از آب زیرزمینی و اعمال مدیریت صحیح منابع آب اقدام لازم انجام شود، در ضمن پایش شریان‌های حیاتی از جمله خطوط انتقال سوخت، راه آهن، راه، خطوط انتقال نیرو در داخل و پیرامون محدوده فرونشست تا رسیدن به پایداری این ناحیه و توقف نشست کاملا ضروری است.
شمشکی تصریح کرد: فرونشست تهران با مساحت حدود 64/415 کیلومتر مربع در موقعیت جغرافیایی 35 درجه و 31 دقیقه و 21 ثانیه تا 35 درجه و 41 دقیقه و 36 ثانیه عرض شمالی و 50 درجه و 58 دقیقه و 41 ثانیه تا 51 درجه و 22 دقیقه و 33 ثانیه طول شرقی در جنوب غربی شهر تهران قرار دارد. محیط این پهنه حدود 17/97 کیلومتر است.
میزان فرونشست در قسمتهای مختلف متفاوت و دارای الگوی «V» شکل است که بیشینه نرخ فرونشست حدود 16 سانتی‌متر بر سال برآورد شده است.
وی با اشاره به این که در تحقیقات این طرح، پدیده فرونشست در جنوب غرب تهران از جنبه‌های مختلف تکتونیکی، آب‌زمین‌شناسی، ژئوتکنیکی و ژئوفیزیکی بررسی شده است، خاطرنشان کرد: نقشه تراز آب زیرزمینی سال آبی 83-82 نشان می‌دهد که حداکثر رقوم خط تراز در حاشیه شمال شرقی دشت به مقدار بیش از 1200 متر و حداقل رقوم تراز آب زیرزمینی به مقدار کمتر از 990 متر در جنوب شرق محدوده مورد مطالعه می‌باشد.
بر اساس نقشه تراز آب زیرزمینی، محدوده مورد مطالعه را در امتداد خطی با روند شمال غرب - جنوب شرق ( گسل احتمالی) که به طور نسبی از وسط دشت می‌گذرد می‌توان به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم کرد. با نگرش به این‌که ارتفاعات شمال دشت بطور عمده از سازندهای زمین شناختی با نفوذپذیری بسیار کم تا نفوذپذیر تشکیل یافته‌اند، ارتباط هیدرولیکی ضعیفی با آبخوان دارد. به همین دلیل نفوذ آب از بستر رودخانه‌ها، آبراهه‌ها و مسیل‌ها، نفوذ حاصل از پساب‌های خانگی و جریانهای سیلابی بیشترین نقش را در تغذیه بخش شمالی بر عهده دارند. در بخش جنوبی تغذیه آبخوان بیشتر تحت تأثیر جریانهای ورودی زیرزمینی از سوی غرب حوضه و آب‌های برگشتی کشاورزی است.
شمشکی تصریح کرد: محدوده مطالعاتی را از دیدگاه میزان افت و بالاآمدگی سطح آب‌های زیرزمینی از سال آبی 49-48 تا 83-82 نیز می‌توان به بخشهای شمال شرقی، شمال غربی و جنوبی تقسیم کرد. در بخش شمال شرقی میزان تغییرات سطح ایستابی به طور متوسط ناچیز و متمایل به صفر می‌باشد. در بخش شمال غربی سطح ایستابی روند کاهشی دارد و به طور متوسط حدود 20 متر افت نشان می‌دهد. بیشینه افت در حوالی یافت‌آباد به میزان حدود 6/41 متر مشاهده می‌شود. به دلیل ویژگی آبرفت‌های ریز دانه، تغییری هر چند ناچیز در میزان تغذیه یا تخلیه سفره، تفاوتی محسوس در ارتفاع سطح آب زیرزمینی ایجاد می‌کند و بالا رفتن سطح آبخوان طی 35 سال گذشته در بخش شمال شرقی باعث شده تا میزان جریانهای زیرزمینی به سمت جنوب شرق دشت افزایش یابد.
کارشناس گروه زمین‌شناسی مهندسی سازمان زمین‌شناسی کشور خاطرنشان کرد: با وجود این که از سال 1347 تا 1382 به تعداد چاه‌ها به میزان بسیار زیادی افزوده شده، میزان تخلیه کاهش یافته است. این مطلب نشانگر کاهش دبی چاه‌ها و قناتهای منطقه به دلیل کاهش سطح سفره آب زیرزمینی است.
وی افزود: براساس بررسی‌های صورت گرفته، ضخامت آبرفت در قسمت شمالی به بیش از 400 متر و در قسمت شمال‌غربی به حدود 300 متر و در بخش‌هایی از شمال، شرق، جنوب شرق و جنوب غرب دشت، به دلیل بالا آمدگی سنگ کف ضخامت آبرفت به کمتر از 25 متر نیز می رسد که نحوه گسترش و ضخامت رس در محدوده مطالعاتی رابطه معنی داری با میزان فرونشست نشان می دهد.
شمشکی درباره راهکارهای مواجهه با این پدیده مخرب و مهار اثرات سوء آن گفت: کاهش بهره برداری از منابع آب زیرزمینی به ویژه در مناطقی که با افت زیاد مواجه هستند، جلوگیری از برداشت شن و ماسه در مناطق بالادست و در داخل محدوده فرونشست به علت اثر منفی این برداشت ها در تغذیه سفره آب زیرزمینی، تغییر الگوی کشت و استفاده از روش‌های نوین آبیاری مانند آبیاری تحت فشار، قطره‌یی و بارانی، کشت گلخانه‌یی، عدم کشت محصولات غیر راهبردی و یا استفاده از آب‌های تصفیه شده پساب‌های شهری برای آبیاری به منظور کاهش بهره برداری از آب زیرزمینی و تغییر الگوی مصرف آب در بخش صنعت و استفاده از چرخه های بسته آب از راهکارهایی است که می‌توان در این زمینه به کار برد.
وی افزود: علاوه بر این، تهیه ترازنامه آب با دقت بالا و در نظر گرفتن نقش ساختارهای زمین شناختی و مرزهای آب‌زمین‌شناختی به منظور اعمال مدیریت منابع آب، پایش پی در پی سازه های مهم شریان‌های حیاتی در پیرامون و داخل محدوده فرونشست تا زمان کنترل این پدیده در جهت کاهش مخاطرات ناشی از تغییرات ناگهانی و تخریب شریان‌های حیاتی، برآورد اثر فرونشست در طراحی و احداث سازه‌ها و شریان‌های حیاتی در محدوده فرونشست و انجام بررسی های تکمیلی ژئوتکنیکی، ژئوفیزیکی و آب‌زمین شناختی به منظور دستیابی به مدل نهایی و تهیه نقشه خطر فرونشست باید مورد توجه قرار گیرد.
شمشکی در پایان با بیان این‌که در صورت ادامه روند برداشت بیش از حد آب‌های زیرزمینی، فرونشست شهرستان شهریار استان تهران، با مساحت تقریبی 450 کیلومتر مربع، قطعی است، تصریح کرد: تحقیقات محققان سازمان زمین‌شناسی در بررسی پدیده فرونشست جنوب غربی تهران با همکاری سایر مراکز علمی و اجرایی تا شناخت کامل ابعاد مختلف این پدیده و ارائه راهکارهای مناسب به منظور ممانعت از گسترش آن همچنان ادامه خواهد داشت.
نظر شما :