غار کافر قلعه شیروان

شهرستان شیروان در دره رود اترک بین دو رشته کوه کپه داغ در شمال و الاداغ در جنوب قرار گرفته است. البته این دو رشته کوه پس از کوه‌های هزار مسجد در شمال و بینالود در جنوب که نرسیده به قوچان از طرف خاور پایان می‌یابند شروع می‌شوند و پس از گذشتن از شیروان و بجنورد در جلگه آشخانه پایان می‌یابند که دنباله برجستگی‌های بلخان کوچک و بزرگ در ترکستان شوروی است که با رشته‌های موازی به صورت قوس‌هایی با انحنای شمالی درآمده‌اند این کوه‌ها از طاقدیس‌ها و ناودیس‌های موازی و متعددی تشکیل شده‌اند. شهرهای شیروان، قوچان و مشهد در این دشت قرار دارند. در ساختمان کوهستان‌های شمالی آهک‌های اواخر دوران دوم سهم فراوان دارند و چون شهرهای شمالی خراسان بین دو رشته کوه کپه داغ و الاداغ قرار گرفته‌اند و بر روی مواد رسوبی رود اترک قرار دارند.از نظر زمین شناسی ناحیه کپه داغ که در بر گیرنده شیروان نیز است و تفاوت‌هایی با البرز دارد و تشابه رسوب‌گذاری بین زاگرس و کپه داغ بیش‌تراست. به طوری که در هر دو ناحیه رسوب‌هایی به ضخامت تقریبی 6000 متر از دوره ژوراسیک تا الیگوسن بدون وقفه رسوب‌گذاری ادامه داشته و این رسوب ها به صورت هم شیب بر جای گذاشته شده و ضخامت آن‌ها در ناحیه کپه داغ به‌خصوص بیش‌تراز زاگرس است و حرکت‌های خشکی زیایی دراواخر دوره کرتاسه در تمام ناحیه عمومیت ندارد لذا باعث قطع رسوب‌گذاری نشده است. کوه‌های ناحیه شمالی شیروان در دوره پالئوسن به علت کنار رفتن دریا، از آب خارج شده ولی چین ‌خوردگی صورت نگرفته است و در دوره ائوسن مجدداً دریا پیشروی کرده است. چون رسوبات البرز و ایران مرکزی در کپه داغ دیده نمی‌شود و از نظر چین خوردگی کپه داغ کاملاً شبیه زاگرس و دارای چین‌های نامتقارن است و هر دو از آخرین حرکات کوه‌زایی آلپ هستند که کپه داغ به فلات توران منتهی می‌شود.تشکیلات ژوراسیک در ناحیه ارتفاعات شیروان (کپه داغ) شامل مقداری مارن آهک های تیره و شیل که همراه فسیل «آمونیت» است. روی تشکیلات دوره ژوراسیک تشکیلات دوره کرتاسه همراه با عمل خشکی زیایی ناحیه‌ای،‌ بعضی جاها رسوبات گچی دیده می‌شود. در اوایل دوران سوم زمین شناسی هم کماکان به علت عدم تغییر عمق دریا عمل رسوب‌گذاری ادامه داشته و جنس رسوبات این دوران بیش‌تر مارن، شیل و ماسه سنگ است با بعضی از رخساره‌های رسوب‌گذاری خشکی زایی مانند رسوبات گچی و نمکی. به طور کلی تکامل ژنتیکی خاک‌های منطقه شیروان که بیش‌ترآن‌ها روی نهشته‌های جدید قرار گرفته‌اند را می‌توان براساس طبقه‌ بندی خاک زایی اوبر به صورت زیر طبقه‌بندی کرد .الف ـ خاک‌های کم تکامل یافته (گروه غیر‌ آب و هوایی) تحت گروه خاک‌های آبرفتی و کوه رفتی که تقریباً کلیه خاک‌های منطقه شیروان را تشکیل می‌دهد.ب ـ خاک‌های نمک‌دار که ساختمان آن‌ها تخریب نیافته و در گروه خاک‌های شور قرار دارند این خاک‌ها در مجاورت کارخانه قند شیروان (زمین‌های روستای حسین آباد، منصوران، زیارت، رضا آباد، توده و بیگان) روی نهشته‌های رسی که خواص ورتیک دارند قرار گرفته‌اند و به شدت شورند و خاصیت قلیایی متوسطی نیز به همراه دارند، ساختمان این خاک‌ها به وسیله خشک شدن و مرطوب شدن متوالی ، دایماً تکامل پیدا می‌کند و گیاهان طبیعی منطقه در زمین‌های زیر کشت به علت این که زمین‌ها بدون آیش مورد استفاده قرار گرفته‌اند و هم‌چنین شیب کم و فرسایش جزیی و تراکم جمعیت و غیره از بین رفته‌اند و ساختمان اولیه و تخلخل خاک‌ها نیز مستقیماً تحت تأثیر نوع گیاهان کشت شده قرار گرفته است. در منطقه شیروان عامل محدود کننده بهره‌برداری از خاک‌ها معمولاً خود خاک نیست، ‌زیرا دراین مناطق نسبت به مناطق دیگر خراسان که مورد مطالعه قرار گرفته‌اند، خاک خوب زیادتری وجود دارد ولی دراین منطقه نیز مانند سایر مناطق خراسان کمی بارندگی، زراعت دیم را محدود ساخته و از طرف دیگر کمبود آب آبیاری نیز مانع گسترش زراعت در تمام خاک‌های قابل آبیاری شده است. کوه‌های جنوبی شیروان که در بر گیرنده ارتفاعات تخت میرزا، زوارم و شاه جهان هستند بیش‌تر دارای سنگ‌هایی از نوع ماسه سنگ، گرانیت، شیست، دولومیت و آهک است.