زمین لرزه ۸ مرداد ۱۳۸۹صومعه خراسان رضوی

توضیحات

  سامانه گسلى درونه مسبب زمین­لرزه 8 مرداد 1389 صومعه خراسان رضوى  *محمد فروتن، **محمد جواد بلورچى و *محمد على شکرى *گروه لرزه زمین ساخت **مدیریت زمین شناسى مهندسى و مخاطرات   زمین­لرزه 8 مرداد در ساعت 18:20 دقیقه عصر روز جمعه 8 مرداد 1389 زمین­لرزه­اى با بزرگاى 7/5 در مقیاس ریشتر شهر تربت حیدریه و روستاهاى اطراف را لرزاند. روکانون این رخداد توسط مرکز  لرزه­نگارى موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران در 7 کیلومترى جنوب خاورى شهرستان تربت حیدریه و در 2 کیلومترى شمال کوه شکسته چاهوک با ژرفاى 7 کیلومتر اعلام شد. پیشینه لرزه­خیزى شهرستان تربت حیدریه   شهرستان تربت حیدریه در گذشته­هاى نه چندان دور شاهد رخداد زمین­لرزه­هاى دیگرى نیز بوده است. بزرگ­ترین زمین­لرزه گزارش شده در پیرامون شهرستان تربت حیدریه مربوط به زمین­لرزه دوغ­آباد در سال 998 هجرى خورشیدى با بزرگاى 5/6 بوده که سبب جان باختن 800 نفر در منطقه زاوه و گستره پیرامون آن شده است. این در حالى است که در لحظه رخداد زمین­لرزه، بیشتر مردم در کشتزار­ها مشغول به فعالیت روزانه خود بوده­اند. در سوم مهر­ماه سال 1282 هجرى خورشیدى زمین­لرزه ترشیز (کاشمر) با بزرگاى 9/5 سبب کشته شدن 350 تن از اهالى کاشمر و روستاهاى اطراف شد. زمین­لرزه کاج­درخت در سپیده­دم 5 خرداد سال 1302 با بزرگاى 8/5 به دنبال یک پیش­لرزه در عباس­آباد به وقوع پیوست که در پى آن 770 تن جان خود را از دست دادند و از این میان در شهر تربت حیدریه با جمعیت حدود یکصد هزار نفر، 40 تن جان باختند. گسل مسبب زمین­لرزه گسل مسبب هر سه رخداد لرزه­اى دوغ آباد، ترشیز و کاج­درخت، سامانه گسلى درونه است. این سامانه گسلى جنبا با درازاى بیش از 700 کیلومتر از خاور رودخانه هیرمند در خاک افغانستان تا محدوده انارک (از بخش­هاى شهرستان نائین) گسترش دارد. سامانه گسلى درونه با راستاى خاورى- باخترى متشکل از شاخه­هاى گسلى متعدد با پهناى چند کیلومترى است که از شمال شهرستان­هاى بردسکن و کاشمر و حدود 7 کیلومترى جنوب شهرستان تربت حیدریه مى‌گذرد.  بر پایه مطالعات انجام شده توسط اکیپ اعزامى سازمان زمین شناسى و اکتشافات معدنى کشور در هفته نخست پس از رخداد زمین‌لرزه، گستره متاثر از بیشترین شدت زمین­لرزه عصر  8 مرداد 1389 در بر­گیرنده روستا­هاى صومعه، کاریزک ناگهانى، اسفیوخ، شهن­آباد، دوغشک، دامسک و سر­کاریز است که نشان از وجود راستاى خاورى- باخترى در پهنه بیشینه شدت زمین­لرزه دارد. موقعیت روکانون زمین­لرزه در   حد فاصل روستا­هاى صومعه و کاریزک ناگهانى در 3 تا 15کیلومترى شمال باخترى شهر تربت حیدریه قرار دارد. گسل مسبب این زمین­لرزه یکى از شاخه­هاى شمالى سامانه گسلى درونه با راستاى خاورى- باخترى است که   روستا­هاى صومعه و کاریزک ناگهانى در نزدیکى آن بنا شده­اند. با فاصله گرفتن از پهنه بیشینه شدت  زمین­لرزه شدت ویرانى و خسارت‌ها کاهش پیدا مى­کند به طورى که کمترین آسیب­ها مربوط به روستا­هاى قلعه­نو، کاج­درخت، صنوبر، کسکک، کامه سفلى، سنگان، ملک­آباد و سنجد­پور است. تا کنون هیچ پس­لرزه­اى ثبت نشده است مرکز لرزه­نگارى موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران پیش از رویداد زمین­لرزه روز جمعه هیچ پیش­لرزه­اى را گزارش نکرده است. این در حالى است که هیچ رخداد لرزه­اى دیگرى نیز از زمان رویداد زمین­لرزه عصر روز جمعه تا کنون در شهرستان تربت حیدریه و پیرامون آن ثبت نشده است. از این­رو با توجه به نبود پیش­لرزه و پس­لرزه مرتبط با رخداد عصر جمعه احتمال رویداد زمین­لرزه دیگرى تا چند ماه آینده دور از انتظار نیست.  ویرانى­هاى ناشى از زمین­لرزه بر پایه بررسى­هاى صحرایى بیشینه شدت زمین­لرزه در مقیاس تصحیح شده مرکالى (MMI) در آبادى­هاى صومعه و کاریزک ناگهانى برابر با VII+، در آبادى­هاى اسفیوخ، سرکاریز، دوغشک، دامسک، شهن­آباد، کنگ اولیا و آبرود در حدود VI+، در شهر تربت حیریه و آبادى­هاى فهندر، ده­پایین، مورشک، باغ­میان، بورى­آباد، الله­آباد و زاوه در حدود V+، در آبادى­هاى کسکک، کامه سفلى، صنوبر، کاج­درخت، قلعه­نو، ملک­آباد، سنگان و گستره سد شهید یعقوبى در حدود IV+ برآورد شده است.   ریزش و ترک خوردگى کوره آجرپزى ( صومعه) ویرانى بناى اسکلت فلزى (صومعه) ویرانى بناى دو طبقه (کتابخانه کاریزک   نقشه هم­شدت لرزه­اى در مقیاس تصحیح شده مرکالى (MMI) حاصل از برداشت­هاى صحرایى در هفته نخست پس از رخداد زمین­لرزه هشتم مرداد صومعه.      Someh_Earthquake, Khorasan razavi, Torbat-e-hydareyeh, 1389, GSI