بررسى آسیبهاى ساختمانى در مجاورت قنات ولى آباد قرچک

توضیحات

بررسى آسیبهاى ساختمانى در مجاورت قنات ولى آباد قرچک   1 ـ مقدمه         مطابق در خواست کتبى مورخ 13 / 10 /82  ستاد حوادث غیر مترقبه استان تهران مبنى بر بازدید از ترکهاى ایجاد شده در زمین  و تعدادى از منازل واقع در بلوار ولى آباد شهرستان قرچک ، اکیپى از کارشناسان گروه زمین شناسى مهندسى سازمان زمین شناسى و اکتشافات معدنى کشور به منطقه اعزام شدند تا در مورد وضعیت زمین شناسى ، علل ایجاد ترکها و برآورد خطرهاى احتمالى بررسیهاى لازم را انجام و بر اساس آن برنامه و راهکارهاى مقدماتى جهت پایدار سازى ارائه دهند . نتیجه این بررسیها و تحقیقات در ادامه تشریح گردیده است . 2 ـ ویژگیهاى طبیعى       محدوده  رویداد  ترکها  با  موقعیت  جغرافیایى    ََ53.1    َ25    ُ35   طول شمالى   و  ََ52.7   َ33  ُ 51  عرض شرقى در حدود 20 کیلومترى جنوب شرق تهران واقع شده است . ارتفاع منطقه از سطح دریاهاى آزاد بطور متوسط حدود 965 متر مى باشد . میانگین سالیانه بارندگى حدود 150 میلیمتر است و از نظر آب و هوا شناسى ، در اقلیم خشک سرد قرار دارد . فقط در ماههاى دى و بهمن میزان ریزشهاى جوى از میزان تبخیر و تعرق بیشتر است .  [2] از نظر ریخت شناسى جزئى از دشت آبرفتى ورامین بوده ، بطور نسبى از توپوگرافى پست و هموارى برخوردار مى باشد . از دیدگاه رسوب شناسى ، آبرفتهاى منطقه ریز دانه و در حد رس و سیلت است . میزان کربنات کلسیم در این رسوبات کم و بر خلاف آن میزان سدیم و سیلیسیم  زیاد مى باشد .  سنگ کف که   در عمق حدود  75 مترى از سطح  زمین  قرار دارد  ،  متعلق  به  سازند قرمز فوقانى (  Upper  red formation )  مى باشد . این سازند از لایه هاى ضخیم قرمز رنگ حاوى گچ و نمک تشکیل شده است . سازند قرمز فوقانى (U.R.F)  داراى سه بخش به نامهاى M1  ، M2 و M3  به شرح ذیل مى باشد . ـ بخش M1 : متشکل از ماسه سنگ گچدار به رنگ قرمز تیره ، شیل و سیلتستون است . در قسمت زیرین آن یک لایه سبز رنگ مارنى وجود دارد . ـ بخش M2 : بطور عمدخ از ماسه سنگهاى حفره دار تشکیل شده است . ـ بخش M3 : متشل از سیلتستون گچدار و مارنهاى به رنگ زرد روشن که در آن ماسه سنگهى آهکدار و نرم به صورت بین لایه اى وجود دارد .  [3]     عمق آب زیرزمینى در این منطقه بر اساس نقشه  هم عمق  آب زیرزمینی  دشت ورامین    [2] ،  حدود 20ـ25  متر  تخمین زده مى شود . بطور کلى غرب دشت ورامین منطقه اى زه گرفته بوده ، منطقه قرچک نیز متأثر از نواحى شمالى و غربى آن در معرض زه گرفتگى قرار دارد . از سوى دیگر توسعه شهرستان قرچک بدون در نظر گرفتن تمهیدات توسعه شهرى از قبیل بکارگیرى سیستم جمع آورى و انتقال فاضلاب باعث ایجاد مشکلات عدیده ای  چون مشکلات زیست محیطى ،  مشکلات هیدروژئولوژیکى ، مشکلات ژئوتکنیکى و … شده است ؛ بطورى که قنات دایر ولى آباد که از گذشته هاى دور آب زیرزمینى بالادست را در مسیرى به طول حدود سه کیلومتر به روستاى ولى آباد در جنوب قرچک منتقل مى کرده است ، در سالهاى اخیر بیشتر به صورت زهکش عمل مى نماید .  این امر سبب  ایجاد  آلودگیهاى بسیار در آب این قنات و همچنین تسهیل در پدیده هاى  نامطلوبى چون فرو ریزش و نشست خاک شده است .     مشخصات و متوسط آبدهى این  قنات  از سال آبى 80 ـ 79 تا 83 ـ 82  به ترتیب در  جدولهاى 1  و 2 ارائه شده است . نکته  قابل توجه این که آبدهى قنات ولى آباد از سال آبى 81 ـ 80 کاهش چشمگیرى نشان مى دهد . 3ـ ساز و کار تشکیل ترکهاى ایجاد شده در انتهاى بلوار ولى آباد قرچک     بر روى سطح زمین و همچنین دیوارها و سقفهاى منازل واقع در انتهاى بلوار ولى آباد در مجاورت خط راه آهن ترکهایى مشاهده مى شود که به گفته اهالى منطقه از حدود سال 80 یعنى پس از لایروبى و ایجاد مسیرهاى جدید براى قنات ولى آباد شروع به شکل گیرى نموده است .  میزان باز شدگى بعضى از این ترکها در حال حاضر تحت تأثیر عوامل ثانویه تا چند سانتیمتر مى رسد ، لیکن بطور معمول حدود 4 ـ 3 میلیمتر مى باشد . راستاى تشکیل آنها بطور نسبى به موازات راستاى قنات است . بررسیهاى انجام شده بیانگر وقوع نشست زمین در مجاورت قنات مى باشد .آثار این نشست در دو طرف بلوار به عرض حدود 50 متر و طول 120 متر قابل تشخیص است. 4 ـ عوامل مؤثر در شکل گیرى ترکها     بنظر مى رسد که عامل مؤثر در تشکیل ترکها ، نشست زمین در مجاورت قنات ولى آباد است . بطور معمول در وقوع پدیده نشست مجموعه ای  از  عوامل و  شرایط  تأثیر گذار  مى باشد .  این عوامل در بر گیرنده عوامل زمین شناختی  ، ریخت شناختى ، فیزیکى و انسانى است .  از سوى دیگر این  پدیده مى تواند یک عامل تحریک کننده نهایى (trigger)  داشته باشد . بطور کلى عوامل مؤثر در شکل گیرى شکافها در این منطقه عبارتند از : الف ) وجود نهشته هاى سست و حساس ب) نیروهاى ناشى از تراوش آب ( زه آب) ج) تنشها و تکانه هاى حاصل از تردد قطار د) ریزش دیواره ها و سقف فضاهای  خالى زیرزمینی  از جمله  انباری  چاههاى جذبی  بعلت عوامل یاد شده و پیوستن این فضاها به یکدیگر ه) برداشت مقادیر قابل ملاحظه اى از خاکهاى زیر سطحى به منظور لایروبى قنات و احداث گالرى هاى جدید   5 ـ روشهاى تثبیت و کنترل پیشنهادى راهکارهاى زیر براى پایدار کردن این منطقه پیشنهاد مى گردد. الف ) احداث شبکه فاضلاب بجاى استفاده از چاههاى جذبى ب ) زهکشى آبهاى سطحى ج ) انتخاب مسیرى واحد براى قنات و مسدود نمودن سایر مسیرها د )  کول گذارى و مسلح نمودن دیواره گالرى قنات ه ) پر نمودن گالرى ها و میله هاى متروک با استفاده از مصالح رسوبى دانه درشت و بتن با نظارت علمى و ) تزریق  شیمیایی  به  منظور پایدار سازى و کاهش آبگیرى نهشته هاى حساس که در این شیوه آهک زنى یکى از روشهاى مرسوم مى باشد . در این مورد انتخاب مناسبترین روش به مطالعات تفصیلى تر نیاز دارد .  براى نیل به نتیجه اى مطلوب ، نظارت علمى بر اجراى این عملیات ضرورى است .   منابع 1 ـ آمار و اطلاعات موجود در آرشیو اداره امور آب ورامین ، از سال 1370 به بعد 2 ـ شمشکى ، امیر  ،   1379 ،  هیدروژئولوژى و  بیلان آب  حوضه آبریز دشت ورامین  ،  پایان نامه  کارشناسى ارشد  زمین شناسى ـ هیدروژئولوژى دانشگاه شهید بهشتى 3 ـ احمدى ، ح ، فیض نیا ، س ،  سازندهاى دوره کواترنر  ( مبانى نظرى و کاربردى آن در منابع طبیعى ) ، انتشارات دانشگاه تهران ، چاپ اول تصویر 1 ـ باز شدگى و ترک دیوارها ناشى از نشست زمین در قسمت غرب قنات معین آباد مجاور ریل راه آهن     تصویر2 ـ   باز شدگى و ترک دیوارها ناشى از نشست زمین در قسمت شرق قنات معین آباد مجاور ریل راه آهن     تصویر 3 ـ ترک و بازشدگى در دیوار خانه اى در مجاورت ریل راه آهن که برداشت خاک در محل قدیمى قنات در زیر این خانه انجام شده است . امتداد شکاف در کف نیز قابل مشاهده است .     تصویر 4 ـ گسترش شکاف و باز شدگى دیوار خانه یکى از اهالى که سقف خانه را نیز درگیر نموده است . تمهیدات لازم براى تخلیه این منازل ضرورى است.     تصویر 5 ـ ایجاد حفره ریزشى در بالاى مسیر حفارى قنات قدیمى مجاور ریل راه آهن   جدول 1 ـ مشخصات قنات ولى آباد قرچک  [1]   جدول 2 ـ میزان آبدهى قنات ولى آباد از سال آبى 80 ـ 79 تا 83 ـ 82  [1]