شهرستان فومن

این شهرستان از شمال به شهرستان صومعه‌سرا از جنوب و جنوب غربی به خط‌الراس رشته‌کوه‌های البرزکه مرز حوزه‌های آبخیز کوهستان مزبور حد طبیعی فومن و طارم است. از شمال غرب به ماسال و شرق شهرستان شفت محدود می‌شود. این شهر با موقعیت جلگه‌ای در میان کشتزارها و باغ ­های اطراف خود محصور می‌باشد. شهرستان فومن یکی از چهار شهرستان اولیه گیلان (پس از ایجاد مفهوم امروزی شهرستان در دوره اصلاحات پهلوی) همچون رشت و طالش و انزلی بوده است.

مرکز این شهرستان شهر فومن و جمعیت آن بالغ بر  93730 نفر و با مساحت 1002 کیلومتر مربع دارای 3 شهر فومن، ماکلوان و ماسوله، 2 بخش و 6 دهستان می  باشد.

فومنات یا بیه پس یا شکل امروزی­تر آن شهرستان فومن منطقه‌ای باستانی در گیلان است که اقوام مختلفی همچون کاسپیان و کادوسیان در آن زندگی می‌کردند. فومنات امروزه بخشی از رشت، فومن، شفت، ماسال، صومعه سرا و طارم واقع در زنجان است که در ابتدا مهم­ترین تختگاه گیلان غربی بوده است. در سال ۹۸۰ ه. ق به دستور شاه تهماسب صفوی مرکزیت گیلان از این منطقه به رشت که در آن زمان قریه‌ای در فومنات بود واگذار شد و به تدریج دیگر مناطق فومنات اهمیت خود را از دست دادند. در دوران قاجاریه فومنات به شهرستان رشت ملحق شد و تا سال ۱۳۲۳ جزوی ازَ شهرستان رشت به حساب می‌آمد که پس از آن به شهرستان فومنات تبدیل شد که شهرستان‌های صومعه سرا، شفت و فومن امروزی را شامل می‌شد و به مرکزیت شهر فومن بود. در ۱۶ آبان ۱۳۳۸ صومعه سرا و دهات توابغ آن از شهرستان فومنات جدا شده و نام شهرستان فومنات نیز به فومن تغییر کرد. همچنین شفت نیز در سال ۱۳۷۴ از شهرستان فومن جدا شد.

اهالی بومی شهرستان فومن را گیلک‌ها و تالشان تشکیل می‌دهند. تالشان بیشتر در نواحی کوهستانی غرب شهرستان زندگی می‌کنند. گیلک‌ها نیز در قسمت‌های جلگه‌ای شهرستان زندگی می‌کنند. ترک‌های آذربایجانی و کردها نیز که از مهاجرین هستند در برخی نقاط شهرستان ساکنند که زبان و فرهنگ مختص به خود را دارا می‌باشند.