زمین شناسی اقتصادی استان

استان اصفهان با توجه به شرایط ساختاری خود دارای پتانسیل های معدنی فراوانی از جمله مواد معدنی فلزی (مس، طلا، آهن، منگنز، کرومیت، سرب و روی) و غیرفلزی (سـیلیس، زغـال سـنگ، خاک نسـوز، بنتونیـت، زئولیـت و نمـک و ... ) می باشد. استان اصفهان یکی از مهمترین استانهای کشور از نظر مصـالح سـاختمانی، سـنگ تزئینـی و نماسـت (سـنگ لاشه، گابرو، مرمریت، اونیکس و تراورتن). این استان در زون های ساختاری ایران مرکزی، زیر زون یزد، سنندج سیرجان، کمربند ماگمـایی ارومیـه دختـر و زاگـرس قرار گرفته است و هرکدام کانی زایی های خاص خود را با توجه به موقعیت زمین شناسی داراست.

بخش عظیمی از استان را زون ایران مرکزی می پوشاند. به دلیل قـدمت و تأثیرپـذیری از انـواع فازهـای کانـه زایـی تنـوع بسیاری از کانسارها را شامل می شود. کانسارهای مس- طلای نوع اکسید آهن IOCG ،ماسیو سولفیدهای مس و سـرب و روی طلادار و سرب و روی کربناته از این انواع هستند. مهمترین کانسـارهای ایـن زون شـامل سـرب و روی فـیض آبـاد، کانسار آهن بند نرگس، کانسارهای پلی متال تالمسی ، مسکنی و گود مراد، مرمریت عشـین، زوار ، انـارک، سـهیل و بنویـد می باشد.

زیر زون یزد در بخش خاوری استان واقع شده است. در این زیر زون فعالیت آتـش فشـانی ترشـیری بـه صـورت پراکنـده مشاهده میشود. این فعالیت باعث ایجاد کانی زایی های فلزی و غیر فلزی شده است. تیپ کانی زایی در این زون متفـاوت بوده و شامل تیپهای مس- طلای نوع اکسید آهن IOCG ،اگزالاتیوها و مسیوسولفیدهای مس و سـرب و روی و سـرب و روی کربناته و نیز کانسارهای غیر فلزی مثل خاک صنعتی، فلوریت، کائولن، سنگ های مرمریت و چینی شده اسـت. از مهمترین کانسارهای تشکیل شده در این زون می توان به معدن سرب نخلک و معادن مرمریت ممتاز خور و خور بیابانـک در این زون اشاره نمود.

مهمترین زون کانیزایی استان مربوط به زون سنندج-سیرجان میباشد. در این زون فعالیـت هـای ماگمـایی و دگرگـونی باعث ایجاد تیپ های کانی زایی متفاوتی ازجمله کانسارهای مس-طلای نوع اکسید آهن IOCG ،ماسیو سولفیدهای مـس و سرب و روی طلادار و سرب و روی کربناته و طلای کوهزایی و نیز کانسارهای غیر فلزی مثل فلوریت، کـائولن، سـنگ های مرمریت و چینی شده است. از مهمترین کانسارهای این زون می توان به طلای موته، سرب و روی ایرانکوه، سـرب و روی تیران، سنگ آهن ورتاه قمصر، مرمریت جوشقان قالی، الشتر و سمیرم اشاره نمود.

کمان ماگمایی ارومیه-دختر بخش وسیعی از استان را متأثر نموده است. محصول این فعالیت وسیع ماگمایی و به تبع آن گرمابی، کانه زایی های فراوان پورفیری، مس و مس-طلا، اپی ترمال و پلی متـال هـای مـرتبط بـا سیسـتم پـورفیری اسـت. محصول دیگر فعالیتهای گرمابی، آلتراسیون وسیع و در نتیجه تشکیل خاکهای صنعتی و نیـز چشـمه هـای گرمـابی و تشکیل تراورتن و مرمر است. از مهمترین این کانسارها میتوان بـه پـورفیری کهنـگ و زفـره و پلـی متـال هـای خـونی و کالکافی و تراورتن های نطنز و کاشان اشاره نمود. زون زاگرس در قسمت جنوب و جنوب باختری استان اصفهان مشاهده می شود و واجد سـنگ هـای کربناتـه بـا مصـارف مصالح ساختمانی است.

براساس آمار سال 1391وزارت صنعت، معدن، تجارت، استان اصفهان با دارا بودن مجموع ذخیره (قطعی و احتمالی) معادل 333 میلیارد تن از لحاظ میزان ذخایر معدنی رتبه دوم کشور را به خود اختصاص داده است. سهم گروه های معدنی از کل ذخیره مواد معدنی استان به صورت مصالح ساختمانی 84 درصد (برابر 2.8 میلیارد تن)، سنگهای تزئینی و نما 12درصد (برابر 89 میلیون تن)، مواد غیرفلزی 3 درصد (برابر 89 میلیون تن) و مواد فلزی 1 درصد (برابر 30 میلیون تن) می باشد.

استان اصفهان با تولید مواد معدنی در حدود 33 میلیون تن در سال 1391،در رتبه سوم تولید معدنی کشور قرار گرفته است. از میان تولید انواع ماده معدنی در استان، مصالح ساختمانی 68درصد (22میلیون تن)، سنگهای تزئینی و نما 19درصد (6.1 میلیون تن)، مواد غیرفلزی 7 درصد (2.3میلیون تن) و مواد فلزی 6 درصد (2 میلیون تن) را به خود اختصاص داده است. با توجه به زمین شناسی خاص و توانمندی های بالای معدنی، استان اصفهان از جمله مهمترین قطب های معدنی کشور در بسیاری از مواد معدنی محسوب می گردد.