کشف آثار پای دایناسور در کرمان
کشف آثار پای دایناسور در کرمان
سی و اندی سال پیش بود که کاظم برخورداری ساکن روستای دشتخاک زرند تخته سنگ مسطحی را که در تپه های اطراف روستا یافته بود،به عنوان دیواره حوضچه خانه اش مورد استفاده قرار داده بود. اما این محمد حسین رحمانی دهیار سابق دشتخاک بود که در 16مرداد 1388متوجه آثاری شبیه جای پای مرغ و خروس برروی دیوارۀ حوضچه شد و چون می دانست مهدی قربانی عضو شورای روستای دشتخاک مهندس زمین شناس است موضوع را با وی در میان گذاشت. مهدی فوراً متوجه شد که این نشانه ها در واقع آثار فسیل شده جای پای (احتمالاً) دایناسور است. از آن عکس گرفت و مدیر زمین شناسی و اکتشافات معدنی را در جریان گذاشت. در بازدیدی که از منزل روستایی آقای برخورداری توسط مسعود ناظم زاده شعاعی مدیر و مهدی قربانی کارشناس سازمان زمین شناسی کرمان به عمل آمد، مشخص شد که برروی این تخته سنگ که از جنس یک سیلت استون کربناته متعلق به ژوراسیک زیرین است در حدود 15نشانه و جای پا به صورت برجسته نقش بسته است که تنها یک اثر متعلق به یک دایناسور بالغ است و بقیه مربوط به دایناسورهای کوچک و شاید بچه دایناسور است.
خانواده برخورداری که بی آنکه خود بدانند بیش از سی سال از این مجموعه فسیلی کمیاب نگهداری کرده بودند، با نجابت و همکاری تمام با جداسازی آن از حوضچه و انتقال آن به محل سازمان در کرمان موافقت کردند.
ابعاد این تخته سنگ تقریباً 80*50*50سانتیمتر است. رنگ آن خاکسری تیره می باشد که اغلب سطح آن با ورقه نازکی از رسوب شیری رنگ کربناته ناشی از کیفیت آب دشتخاک پوشیده شده و توانسته از وضوح آثار فسیلی بکاهد. قدری ملات سیمان نیز در لبه های این تخته سنگ باقیمانده و در نقاطی توانسته بخشی از جای پاها را بپوشاند. قرار است این آلودگیها بتدریج و بااحتیاط برطرف شود تا هم تعداد جای پاها به دقت مشخص شود و هم آثار موجود جلوۀ بهتری پیدا کنند. در حال حاضر یک جای پای بزرگ به طول 20سانتیمتر و پهنای 12سانتیمتر در نزدیکی لبه سنگ دیده می شود که تقریباً خوب حفظ شده. بقیه جای پاها کوچکترند اما دست کم در چهار اندازه مختلف اند. اغلب در جهت مخالف جای پای بزرگ دیده می شوند اما تعدادی هم در جهات متنوع قرار دارند.
خزندگان صاحب این جای پاها در پای خود سه انگشت داشته اند که انگشت وسط بلندتر از دو انگشت دیگر است. وجود ناخن های تیز در سر هر انگشت نشان از گوشتخوار بودن این موجودات دارد. هر انگشت به نظر می آید دارای سه بند است. باوجودیکه وسعت تخته سنگ کم است اما می توان انداره گیریهای مربوط به طول قدم Pace length، پهنای قدم Track widthو فاصله دو پای مشابهStride length مربوط به جای پاهای یک جانور را اندازه گرفت. به گونه زیر
P.L=37 cm
T.W=17 cm
S.L=29 cm
این اندازه ها مربوط به جای پایی است که طول آن 5/7-8 سانتیمتر و پهنای آن 5/5 سانتیمتر است. از روی میزان طول و عرض پا و پهنای قدم، اندازه دایناسور قابل تخمین خواهد بود. پهنای قدم در همین حال نحوۀ ایستادن دایناسور را مشخص می کند. سایر اندازه گیریها مانند طول قدم P.L فاصله بین دو پای همسان S.L و زاویه بین جای پاهای متناوب نشان از چگونگی حرکت جانور می دهند. زاویه اخیر Pace angulation به دلیل کم بودن وسعت سنگ و در نتیجه محدود بودن ردیف قدمها قابل اندازه گیری نیست. این امید وجود دارد که آثار بیشتر و بهتری در منطقه ای که این تخته سنگ یافت شده، کشف شود و اطلاعات بیشتر و دقیقتری از انواع خزندگان و مهره داران و نحوۀ زیست آنها به دست آید.
جستجوی اینترنتی و مطالعه گزارشهای قبلی در مورد کشف جای پای دایناسورها در کرمان و البرز در حال حاضر به این نتیجه منجر شده که خانواده ای از نوع Theropodهای گوشتخوار در حدود 190-200 میلیون سال پیش در ساحل مرطوب یک تالاب بزرگ قدم می زده اند.
